Eski kanun haksız rekabet konusundaki genel maddesi olan TTK m. 56’da “iktisadi rekabetten” bahsedirdi. Bu kavram hukuki olmadığı gibi içeriği de belirsizdi.
Yeni metin “dürüst ve bozulmamış” rekabet kavramı ile hukuken tanımlanabilir bir rekabeti vurgulamaktadır. Dürüst davranma kuralı ise; rekabet ortamı içinde bulunan bütün tarfların kabul edilebilir, dürüst davranış kurallarına göre davranma mükellefiyetini ifade eder. Dürüstlük kuralını ihlal eden bu mükellefiyetine ve piyasa içindeki tarfların dürüst davranılma beklentisine aykırı hareket etmiş olur ki bu haksız rekabet teşkil eder. Neyin dürüst davranma neyin dürüst davranma olmadığı konusu ise haksız rekabet oluşturduğu iddia edilen eylemin ilgili piyasası, bu piyasda kabul edilebilir davranışiar, piyasa pratikleri dikkate alınarak irdelenmelidir.
Yeni kanunun 55. maddesinde haksız rekabet halleri (6) bent halinde sayılmıştır, bu benler de kendi içinde alt başlıklara ayrılmıştır. Ülkemizde en çok uygulama alanı bulan eski kanunda iltibas, yeni kanunda karışık ile dürüstlük kuralına aykırı birçok durumu kapsayan (a) bendi ile bu maddenin alt bentleri ve (b) bendindeki sözleşmenin dışından gelen eylermlerle sözleşmeyi ihlale veya sona erdirmeye yöneltilmesi ile (C) bendindeki başkarının iş mahsullerinden haksız şekilde faydalanma en dikkate değer hükümlerdir.
A. Dürüstlük kurallarına aykırı reklâm ve satış yöntemleri ile diğer hukuka aykırı davranışlar:
i. Genel olarak “kötüleme” iki eylemle ifade edilmiştir; yanıltıcı veya gereksiz yere incitici açıklamalar. Hükümde yanlış kavramının kullanılmış olması hükmün amacını açıkça ifade ettiğinden haksız rekabet meydana getirdiği iddia edilen açıklamalar nesnel olarak gerçekse haksız rekabet meydana getirmezler. Gereksiz yere incitici beyanlar ise eleştiri sınırını aşan Söylenen sözde gerçeklik payı var ancak üslup ve ölçü itibarıyla eleştiriyi aşıyorsa bu durumda ortada incitici bir beyan vardır.
ii. Bu bentte ilk bentten farklı olarak gerçek dışı ve yanıltıcı beyanlarla kendisine veya başkasına avantaj sağlamaktır. Buradaki gerçek dışı beyanlar en geniş anlamda alıcıların alım kararlarını etmeliemeye yöneliktir. Mesela ezine olmadığı halde bir peynirin üzerine ezine yazmak, ürünün gramajı hakkında yanlış bilgi vermek, organik olmadığı halde bir sürün organik olarak üretildiğini belirtmek gibi.
iii. Bu bent, kişinin hakkı olmayan unvanları, meslek, derece ve unvanları kullanma biçiminde gerçekleşen haksız rekabeti düzenlemektedir. Mesela bir diş teknisyeninin sanki doktormuş gibi tabelasına yazmış olması veya bir avukatın doktorası olmadığı halde unvanını “av.dr.” biçiminde yazmış olması haksız rekabet teşkil eder.
iv. Haksız rekabet halinin en yaygın görülen hali olan iltibas hali yeni kanunda bu alt başlıkta “karıştırma” kavramı biçiminde ifadesini bulmuştur. Yanılma, kandırma, yanlış algılattırmayı da kapsayan karıştırma dış görünüş bakımından ya da duysal benzerliği kapsar
v. Bu bentte reklâmın haksız rekabete aykırı olduğu durumları göstermektedir. Gerçek dışı veya ölçüyü aşan karşılaştırmalı reklâmlar hukuka aykırıdır. Karşılaştırmalı reklâmlarda açıklanan bilgilerin doğru, abartılı, yanıltıcı olduğu hususları mahkemece takdir edilecektir. Rakibin kendisinden, mallarından, iş ürünlerinden, faaliyetlerinden, tanınmışlığından gereksiz yere yararlanan, bunlardan luzumsuz yere reklâmda bahseden karşılaştırmalı reklâmlar da dürüstlüğe aykırıdır.
vi. Bu bendin amacı bazı malların seçiilmesi, onların fiyatının tedarik fiyatının altında gösterilmek suretiyle ucuz, avantajlı mal/hizmet arayışında olan tüketicinin avlanması hedeflenmektedir. Hüküm yanılmanın hangi hallerde varlığının karina teşkil edeceğini de göstermiştir. Bunun için reklam reklamı yapılan fiyatın aynı çeşit malların benzer hacimde alımında uygulanan tedarik fiyatının altında olması gerekir.
vii. Bu bentte müşteriye armağanlar, primler vermek suretiyle müşterinin sunulan mal/hizmetin değeri konusunda yanıltılmasıdır.
viii. Her türlü saldırgan satış yöntemini kapsayan bu bendin amacı müşterinin makbul sayılmayacak psikolojik baskı altına alınarak bir şeyi satın almak zorunda bırakılmasıdır.
B. Sözleşmenin Taraflarından Birinin Sözleşmenin Dışından Gelen Eylemlerle Sözleşmeyi İhlale veya Sona Erdirmeye Yöneltilmesi:
Sözleşlemenin tarafları sözleşmedeki hükümlere uymak mükellefiyetindedirler. Bu nedenle sözleşmenin sadece ihlali hukuka aykırı bir durum meydana getirir. Her ne kadar, bir sözleşmenin bir tarafının açıkça müşterisi konumunda bulunan kişinin haklı bir sebepi varsa sözleşmeden düşen yükümlülüğünü reddedebilirse de üçüncü bir kişinin sözleşmenin tarafı olan müşteriyi kendisiyle sözleşme yapsın diye sözleşmeyi ihlale veya sona erdirmeye yöneltmesi haksız rekabettir.
C. Başkalarının İş Mahsullerinden Haksız Faydalanma:
Bu hüküm fikri mülkiyet hukukunun temelini oluşturan emek ilkesinin geniş bir yorumu olarak fikri mülkiyet hakları kapsamında korunmayan ancak kendi emeği ile hesap, plan, dizin gibi korunmaya değer bir mahsullerden başkalarının haksız bir şekilde faydalanmasının önüne geçmeyi amaçlamaktadır.
Yeni kanun haksız rekabette zamanaşımını eski kanunda olduğu gibi haksız rekabet oluşturan fiilin öğrenilmesinden itibaren 1 yıl ve her halükarda fiilin gerçekleşmesinden itibaren 3 yılda davanın zamanaşımına uğrayacağını belirtmekle birlikte haksız rekabet aynı zamanda cezai bir durum oluşturuyorsa ceza zamanaşının geçerli olacağını açıkça belirtmiştir(M.51).
62.madde 55. maddeye yaptığı atıfla haksız rekabet oluşturan haller için iki yıla kadar hapis cezası öngörmüştür. Ancak madde 55. maddeye atıf yaptığı için suç ve cezalarda kanunilik ilkesi gereği sadece 55. maddede açıkça zikredilen haksız rekabet hallerl için cezai yaptırım uygulanabilecektir.
