Ara 15, 2011
3299 Görüntüleme

Multimedya Eserlerine Hukuki Koruma

Yazan
banner

Başlıca örnekleri olarak video oyunları ve internet web sayfaları gösterilen multimedya eser sinema filmi, müzik ve resim verilerini içeren değişik medya ürünüdür. Multimedya eseri, bir bilgisayar programı yardımıyla ses, müzik, video, fotoğraf, üç boyutlu grafikler ve animasyon gibi araçlardan en az birinin metinle birlikte bir araya getirilmesi suretiyle oluşturulan üründür.

Multimedya eser, birden fazla türdeki birçok unsurun bir araya gelmesinden oluşmaktadır. Multimedya eserlerde, içerikte bulunan her unsur yapısından bağımsız olarak dijital formatta bir araya getirilmektedir, Çevrimiçi erişim bakımından herhangi bir yersel sınırlama yoktur ve istenilen yerden istenilen zamanda multimedya eserin içeriğine erişilmesi mümkündür.

Multimedya eseri oluşturan unsurlardan belki de en önemlisi bilgisayar programıdır.  İçeriğe dâhil olmayan bilgisayar programları, kullanıcının içeriğe ulaşmasını ve karşılıklı olarak etkileşime geçmesini sağlamaktadır. Multimedya eserin yapısı ve kurgusu tamamen bir bilgisayar programı ile oluşturulmakta, yönetilmekte ve kullanılmaktadır.

Multimedya eserin taşıması gereken özelliklerden bir diğeri birlikteliktir. Birliktelik, içeriği oluşturan unsurların basit bir şekilde yan yana dizilmesinden ziyade, onların bir bütün oluşturacak biçimde birbirlerine kaynaştırılmasını gerektirmektedir. Birliktelik özelliği, multimedya eserin içeriğinde bulunan birden fazla türdeki eser ve öğe ile bunların birbirleri ile uyumlu hale getirilmesini ifade etmektedir

Birçok farklı türdeki birçok eser ve unsuru bulunduran multimedya eseri klasik derleme eserlerden ve özellikle veritabanlarından ayıran en önemli unsurlardan biri, multimedya eserin sadece içeriğini oluşturan unsurların bütününden ibaret olmaması ve bu bütünün üzerine bir katma değer ekleyerek bağımsız bir kişilik kazanmasıdır

İnteraktiflik, kullanıcının multimedya eser ile karşılık olarak etkileşime girmesini ifade etmektedir. Diğer bir ifade ile, interaktif kullanım pasif kullanımın karşıtıdır. İnteraktiflik, kullanıcının kendisine dayatılmış olmayan talimatları ile bilgiye rastlantısal ulaşımı olarak da tanımlanmaktadır.

Birçok öğenin bir araya gelmesi içeriği ve dolayısıyla multimedya eseri oluşturmakta ise de, her bir öğe kendi varlığını da bir anlamda devam ettirmekte ve bu nedenle söz konusu öğelerin tabi oldukları koruma rejimleri multimedya eserin varlığından etkilenmemektedir. Bu durum, multimedya eserin birden çok koruma sisteminin bir arada bulunduğu bir sürece tabi olması sonucunu doğurmaktadır. Diğer bir ifade ile, multimedya eser, kendi yaratıcılarının dışında içeriği oluşturan öğelerin hak sahiplerinin de dâhil olduğu haklar zincirinden oluşmaktadır Dolayısıyla, multimedya eserin oluşturulması sırasında içeriği oluşturan her bir öğenin kullanımı için gerekli yasal işlem ve prosedürlerin uygulanması ve söz konusu öğeler üzerindeki hakların kullanımı için hak sahiplerinden izin alınması gerekli olup; bu husus multimedya eserin oluşumu bakımından büyük bir önem arz etmektedir

Multimedya eserlerin Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu kapsamında korunup korunmayacağı hususu tartışmalı iken, multimedya esere haksız rekabet hukuku kapsamında koruma sağlanması mümkündür. Ticari bir emtia olan multimedya eser ile üçüncü kişiler tarafından iltibasa sebebiyet verecek derecede benzer olan eserlerin iltibasa kapsamında haksız rekabete hükümleri uyarınca korunabilecektir. Nitekim benzer bir şekilde, bilgisayar programlarının FSEK kapsamında korunmasına imkan veren kanun değişikliğinin gerçekleştiği 1995 yılı öncesinde meydana gelen uygulamada, bilgisayar programlarının korunmasına ilişkin olarak en sık dayanılan hükümlerin haksız rekabet hükümleri olduğu görülmektedir

Bilindiği üzere, Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu, koruma altına alınan “eser”in tanımını yapmıştır. Kanun’un ikinci maddesinde alan tanıma göre; eser sahibinin hususiyetini taşıyan ve aşağıdaki beli hükümler uyarınca ilim ve edebiyat, musiki, güzel sanatlar veya sinema esesayılan her nevi fikir ve sanat mahsulüdür. Söz konusu maddeden yola çıka bir fikri ürünün FSEK anlamında eser olarak kabul edilebilmesi için dört tşartın varlığından söz edilmesi mümkündür

1.  Eser sahibinin hususiyetini taşıması,

2.  Eser sahibiin hususiyetini yansıtacak düzeyde şekillenmiş olması

3.  FSEK’te öngörülen eser türlerine girmesi

4.  Fikri çabanın ürünü olması

Multimedya eserlerde orijinallik, eğer mevcut ise, genelde eserin kullanıcıya sunuluş biçiminde ve eserin kullanımının kolaylaştırılmasında, yani kullanışlı olmasında ortaya çıkmaktadır Günümüzde, ticari başarı orijinallikle değil, basit ve fonksiyonel olma ile sağlanmaktadır. Bu nedenle, yeni teknoloji eserleri bakımından uygulanacak orijinallik kriteri, eserin yaratıcısının fikri çabası sonucunda meydana getirilmesi olarak kabul edilmektedir. Burada yaratıcı ile program arasındaki bağlantı aranmaktadır. Diğer bir ifade ile başka bir programdan kopya edilmediği ve kişisel fikri emek sonucu ortaya çıktığı sürece her bilgisayar programı, FSEK’in sağladığı korumadan yararlanır

Yukarıda da belirttiğimiz üzere, bir eserin varlığının doğal  şartı fikri bir çabanın mevcudiyetidir. Söz konusu fikri çabanın sonucunda öncelikle “fikir” ortaya çıkmaktadır. Ancak, fikir ve sanat eserleri hukuku kapsamında sağlanan hukuki koruma “fikri” değil, bu fikrin “ifade ediliş biçimi”ni kapsamaktadır.

Kanunun aradığı bir diğer şart ise eserin kanunda sınırlı sayıda öngörülen eser türlerinden birinin kapsamına girmesidir. Multimedya eserler ile derleme eserler arasında benzerlik mevcuttur. Zira her iki eserde de, birden çok eser tek bir ortamda bir araya getirilmekte; bunlar belirli bir sistem ve yöntem içerisinde seçilmekte ve sıralanmaktadır. Mevcut sistem içerisinde multimedya eserlerin derleme eser olarak korunması mümkün ise de, bu koruma ihtiyaçları karşılayacak nitelikte değildir.


2003 yılından itibaren Barolar Birliği’ne bağlı olarak çalışan Avukat Emre Kurt, kariyerine ticaret hukuku alanında başlamış Londra Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde Ticaret Hukuku ve Marka, Patent, Faydalı Model, Telif Hakları yan genel adıyla Fikri Mülkiyet Hukuku alanında uzmanlaşmıştır. Londra Üniversitesi’ndeki ihtisasın ardından Av. Emre KURT özellikle marka, patent ve haksız rekabet hakları konusunda yoğun olarak çalışmaktadır. İyi derecede İngilizce bilmektedir.

Yorum Yaz