Otomobil sektörü içinde yedek parçalar önemli bir hacme sahiptir. Türk sanayisinde otomobil üretiminin yanında özellikle yedek parça üretimi sektörde büyük önem taşımaktadır.
Otomotiv sektöründe yedek parçaları teknik açıdan esasen dörde ayırmak mümkündür2 . Ancak bu çalışma kapsamında özellikle ikisi üzerinde duracağız. Bunlardan ilki, işlevsel zorunluluk arz eden tasarımlar (must fit) olarak adlandırılır. TasarımKHK m. 10/2’ye göre, tasarlanan veya tasarımın uygulandığı ürünü, başka bir ürüne mekanik olarak monte edebilmek veya bağlayabilmek için ancak zorunlu biçim ve boyutlarda üretilebilen tasarımlar koruma kapsamı dışındadır. Bu tür yedek parçalara misal olarak tekerlerdeki bijonlar gösterilebilir. Mevcut aracın ihtiyacı olan parçanın, aracın yedek parçası aynı işlevi görecek şeklinde zorunlu olarak aynı biçim ve boyutta olmasıdır. Aksi takdirde bu aracın tekerinin ne düzgün bir şekilde montajı ne de bu şekilde kullanılması mümkün olacaktır.
İkinci tür yedek parçalar ise görsel zorunluluk arz eden tasarımlar (must match) olarak adlandırılır. Bir otomobilde görsel zorunluluk arz eden tasarımların (must match) %75’i kaporta parçalarından, %13’ü ışıklardan ve %12’si camlardan oluşmaktadır. Kaporta parçaları; ön ve arka tamponlar, yan paneller (çamurluklar), motor kaputları, bagaj kapakları, aynalar ve kapılardan oluşmaktadır. Işıkları, ön ve arka farlar olarak ikiye; camları ise ön, yan ve arka olarak üçe ayırmak mümkündür.
Endüstriyel Tasarımların Korunması Hakkında KHK m. 22 “Onarım Amaçlı Kullanım” başlığını taşımaktadır. Söz konusu maddede, yedek parça tasarımları için, ürünün piyasaya ilk sürüldüğü tarihten üç yıl sonra onarım amaçlı kullanımının tasarım hakkının ihlali olarak sayılmadığı belirtilmektedir. Düzenleme mevzuatta şu şekilde yer almaktadır; Onarım Amaçlı Kullanım Tasarlanan veya tasarımın uygulandığı ürünün piyasaya sürüldüğü tarihten üç yıl sonra olmak üzere, tasarımın üçüncü kişilerce 17 nci madde (Tasarım Hakkının Kapsamı) hükümleri çerçevesinde aşağıda belirtilen koşulların bir arada karşılanarak kullanımı tasarım hakkının ihlali sayılmaz; a) Tasarlanan ürünün, bileşik bir ürünün parçası ve görünümünün bu bileşik ürüne bağımlı olması, b) Bileşik ürüne orijinal görünümünü yeniden kazandırmak üzere onarımında kullanılması ve, c) Onarım için kullanılan ürünün kaynağı konusunda kamuoyunun yanıltılmaması. Bu madde ile, tasarımı ait olduğu bileşik ürünün görünümüne bağımlı olan ve bu bileşik ürünün onarımı için kullanılan yedek parçalar için, piyasaya sürüldüğü tarihten itibaren, üç yıllık sınırlı bir koruma sağlanmakta ve bu sürenin bitiminden sonra tasarımın üçüncü kişilerce kullanımı, madde kapsamında belirtilen şartları karşılamak koşuluyla, tasarım hakkının ihlalli sayılmayacağı belirtilmektedir. Ancak mevzuatta, “bileşik ürün”, “normal kullanım” ve “görünürlük” gibi tanımlamaların olmaması nedeniyle, hangi tür yedek parçaların (must fit veya must match) bu imkandan faydalanacağı konusu da açık değildir. Ayrıca madde ile sağlanan bu üç yıllık korumanın başlangıcı, tasarlanan veya tasarımın uygulandığı ürünün piyasaya
ilk sürüldüğü tarih olarak belirtilmektedir. Tasarım korumasına ilişkin hakların 554Sayılı Kanun Hükmünde Kararname çerçevesinde tescil üzerine sağlandığı dikkate
alınırsa, burada koruma başlangıcının piyasaya sürülme tarihi olarak belirtilmesi,tescil sistemi açısından da belirsizlik oluşturacak bir durum olarak ortaya
çıkmaktadır.
