SMK m. 77’ye göre; Aşağıdaki hâllerde tasarımın hükümsüz sayılmasına mahkeme tarafından karar verilir:
a) 55. maddenin birinci ve ikinci fıkralarında yer alan tanımlara uygun olmadığı, 56. ve 57. maddelerde belirtilen şartları taşımadığı, 58. maddenin dördüncü fıkrası ve 64 üncü maddenin altıncı fıkrasının (c) bendi kapsamında olduğu, başvurunun kötüniyetle yapıldığı ve bir fikri mülkiyet hakkının yetkisiz kullanımını içerdiği ispat edilmişse.
b) Hak sahipliğinin başka kişiye veya kişilere ait olduğu ispat edilmişse.
c) Sonradan kamuya açıklanan aynı veya benzer nitelikteki bir tasarımın başvuru tarihi, tescilli bir tasarımın başvuru tarihinden önce ise.
(2) 64. maddenin altıncı fıkrasının (b) ve (ç) bentleri ile fikri mülkiyet haklarının yetkisiz kullanımı gerekçesiyle tasarımın bir kısmına ilişkin hükümsüzlük talebinin kabul edilmesi hâlinde, o kısmın tescili hükümsüz kılınır. Kısmi hükümsüzlük sonucunda tescilin devamı için, kalan kısmın koruma şartlarını sağlaması ve tasarım kimliğini muhafaza etmesi şarttır.
Hükümsüzlük talebi
MADDE 78- (1) Tasarımın hükümsüzlüğü, ikinci fıkrada sayılan hâller dışında menfaati olanlar tarafından istenebilir.
(2) Tasarımın hükümsüzlüğü, 77. maddenin birinci fıkrasının (c) bendine göre sadece önceki hak sahibi; 70. ve 73. maddelere göre ise ancak tasarım hakkına sahip kişiler tarafından ileri sürülebilir.
(3) Tasarımın hükümsüzlüğüne ilişkin olarak koruma süresince veya tasarım hakkının sona ermesini izleyen beş yıl içinde dava açılabilir.
(4) Hükümsüzlük davası, dava tarihinde sicilde tasarım sahibi olarak kayıtlı kişiye karşı açılır. Tasarım üzerinde sicilde hak sahibi olarak görülen kişilerin davaya katılabilmelerini sağlamak için ayrıca bu kişilere bildirim yapılır.
(5) Tescilsiz tasarımlarda hükümsüzlük davası, hak sahibi olduğunu iddia eden kişiye karşı açılır.
Hükümsüzlüğün etkisi
MADDE 79- (1) Tasarımın hükümsüzlüğüne ilişkin karar geçmişe etkili olup, tasarıma bu Kanunla sağlanan koruma hiç doğmamış sayılır.
(2) Tasarım sahibinin ağır ihmali veya kötüniyetli hareket etmesinden zarar görenlerin tazminat talepleri saklı kalmak üzere, hükümsüzlüğün geçmişe dönük etkisi aşağıdaki durumları etkilemez:
a) Hükümsüzlüğe karar verilmeden önce tasarımın sağladığı haklara tecavüz nedeniyle verilen kesinleşmiş ve uygulanmış kararlar.
b) Hükümsüzlüğe karar verilmeden önce yapılmış ve uygulanmış sözleşmeler.
(3) İkinci fıkranın (b) bendinde belirtilen sözleşme uyarınca ödenmiş bedelin hakkaniyet gereğince kısmen veya tamamen iadesi talep edilebilir.
(4) Tasarımın hükümsüzlüğüne ilişkin kesinleşmiş karar herkese karşı hüküm doğurur. Hükümsüzlük kararının kesinleşmesinden sonra mahkeme bu kararı Kuruma resen gönderir. Hükümsüz kılınan tasarım, Kurum tarafından sicilden terkin edilir ve Bültende yayımlanır.
Uygulamada en çok tasarımların yeni ve ayırt edici olmadığı gerekçesiyle hükümsüzlüğü talep edilmektedir. Zira tasarımın dünyada yeni ve ayırt edici olması tescili için aranan bir şarttır. Dünyada yenilik arandığı için tescilli tasarımların birçoğu aranan şartları karşılamaktan çok uzaktır. Bu nedenle de genelde tasarım tecavüzü davalarında karşı dava olarak ayrıca tasarım hükmsüzlüğü davası açılmakta veya cevap dilekçesinde hükmsüzlük talep edilerek aynı dava içinde karşı dava açılmaktadır.
Hükümsüzlük kararının etkileri kural olarak geçmişe etklidir. Bundan dolayı kural olarak tasarım başvurusu ve tesciline sağlanan koruma baştan itibaren yok sayılır, hükümsüzlük kararıyla böyle bir koruma hiç gerçekleşmemiş sayılır. Bu sonuç hem başvuru hem de tescilden kaynaklanan hak bakımından geçerlidir. Bunun istisnası tasarım hükümsüzlüğünden önce kesikleşmiş ve uygulanmış kararlar, hükümsüzlük kararından önce yapılmış ve uygulanmış sözleşmelerdir.
Tasarım Tecavüzü veya Tasarım İhlali
Tasarımların Sona Ermesi; Sürenin Dolması, Vazgeçme, Yenilememe,
http://www.ankarabarosu.org.tr/siteler/ankarabarosu/frmmakale/2008-2/2.pdf
