📌 DEHB tanısı almış bir öğrenci, sadece davranışsal zorlukları nedeniyle okuldan çıkarılabilir mi? Özellikle özel okulların bu konuda takındığı tutumlar, hem pedagojik hem hukuki açıdan ciddi sorunlara yol açabiliyor. Bu yazımızda, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) tanısı konmuş çocukların eğitim hakkı çerçevesinde özel okul sözleşmeleri, kayıt yenilememe işlemleri ve öğrenci çıkarma kararlarının yasal dayanaklarını ve itiraz yollarını ele alıyoruz.
🏫 Özel Okullarda Kayıt Yenilememe ve Çıkarma Kararları Hangi Hukuka Tabi?
Özel okullar, eğitim faaliyetlerini yürütürken yalnızca ticari bir işletme gibi değil; aynı zamanda Anayasa’dan ve Millî Eğitim mevzuatından doğan yükümlülüklere tabidir.
📘 Anayasa m. 42: Kimse, eğitim ve öğrenim hakkından yoksun bırakılamaz. 📘 1739 sayılı Millî Eğitim Temel Kanunu m. 4: Eğitimde fırsat eşitliği esastır. 📘 Özel Öğretim Kurumları Yönetmeliği m. 56: Öğrenci kayıt ve kabul işlemlerinde ayrımcılık yapılamaz.
➡️ Bu nedenle özel bir okul, yalnızca DEHB tanısı nedeniyle bir öğrenciyi kayıt yenilemeden men edemez veya okuldan çıkaramaz.
⚖️ Sözleşme Özgürlüğü Eğitim Hakkını Sınırlayamaz
Özel okullar ile veliler arasında yapılan sözleşmeler, Borçlar Kanunu çerçevesinde şekillenir. Ancak:
❗ Bu sözleşmelerin içeriği Anayasa, Çocuk Haklarına Dair Sözleşme, Türk Medeni Kanunu ve Millî Eğitim mevzuatına aykırı olamaz.
❗ Öğrencinin yüksek yararı ve eğitim hakkı, her türlü sözleşme hükmünün önündedir.
Yargı kararlarında da vurgulandığı üzere:
“Kamu hizmeti niteliğindeki özel eğitim faaliyetlerinde, yalnızca ticari değil, sosyal sorumluluk ve eğitim hakkı da gözetilmelidir.”
(Bkz. Danıştay 8. Daire E.2019/428, K.2021/547)
🩺 DEHB Tanısı Ayrımcılık Nedeni Yapılamaz
DEHB bir nörogelişimsel farklılıktır ve bu tanıya sahip bireyler engelli hakları kapsamında korunur:
📘 5378 sayılı Engelliler Hakkında Kanun m. 15: Engeli olan bireyler eğitim hakkından yoksun bırakılamaz. 📘 BM Engelli Hakları Sözleşmesi: Eşit eğitim ortamına erişim esastır. 📘 İnsan Hakları Eylem Planı: Eğitimde ayrımcılığın önlenmesi bir devlet politikasıdır.
➡️ DEHB tanısı taşıyan öğrenciye karşı kayıt yenilememe ya da okuldan çıkarma işlemi yapılması, açıkça ayrımcılık yasağına aykırılık oluşturabilir.
🧾 Veliler Ne Yapabilir? Hukuki ve İdari Başvuru Yolları
📍 Böyle bir uygulama karşısında veliler aşağıdaki hukuki yollara başvurabilir:
1️⃣ Tüketici Mahkemesi’nde Dava Açma
Özel okul hizmetleri, 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun kapsamında değerlendirilir.
➡️ Eğitim hizmetine ilişkin sözleşmeye dayanarak;
Haksız fesih, Eğitim hakkının engellenmesi, Ayrımcılığa maruz kalma
gibi nedenlerle Tüketici Mahkemesi’nde tazminat ve sözleşme iptali davası açılabilir.
2️⃣ Millî Eğitim Bakanlığı’na Şikayet
Özel okullar, MEB denetimine tabidir.
Veliler, aşağıdaki yollarla başvuru yapabilir:
e-Devlet üzerinden “Milli Eğitim Bakanlığı Şikayet Başvuru Formu” İl/İlçe Millî Eğitim Müdürlükleri’ne dilekçe CİMER (Cumhurbaşkanlığı İletişim Merkezi)
➡️ MEB, şikayet üzerine denetim yapabilir ve okula uyarı, para cezası hatta ruhsat iptali uygulayabilir.
3️⃣ İnsan Hakları Eşitlik Kurumu’na Başvuru
DEHB nedeniyle ayrımcılık söz konusuysa, TİHEK’e (Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu) şikayette bulunulabilir. Kurum, tespit ettiği ayrımcılık fiili için idari yaptırım uygulayabilir.
4️⃣ Kamu Denetçiliği Kurumu’na Başvuru
İdareden (MEB, İl MEM vb.) kaynaklanan hak ihlalleri için Ombudsman’a başvurulabilir.
👩🏫 Pedagojik Açıdan Ne Yapılmalı?
DEHB tanısı bir “engellilik” değil, desteklenmesi gereken bir gelişim farklılığıdır. Öğrencinin eğitsel performansı bireysel olarak değerlendirilmeli ve Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı (BEP) hazırlanmalıdır. Okul rehberlik servisleri, aile ve öğretmen koordinasyonu ile destek sağlamalıdır.
📩 Sonuç ve Öneri
🔒 Hiçbir öğrenci, yalnızca davranış farklılıkları veya sağlık durumu nedeniyle eğitim hakkından yoksun bırakılamaz. DEHB tanılı bir çocuğun okuldan çıkarılması ya da kayıt yenilenmemesi, açıkça hem pedagojik hem hukuki açıdan sakıncalıdır.
⚖️ Böyle bir durumla karşılaşan veliler; MEB’e şikayet, Tüketici Mahkemesi’ne dava, TİHEK başvurusu gibi yollarla haklarını arayabilir.
📬 Uzman desteğine ihtiyacınız varsa, bizimle iletişime geçebilirsiniz.
📨 emre@emrekurt.av.tr
📞 0551 942 20 34
🔖 #eğitimhakkı #DEHB #özeleğitim #tüketicihukuku #ayrımcılıkyasağı #öğrencihakları #milliğitimhukuku #mebşikayet #çocukhakları #okuldançıkarılma #eğitimdefırsateşitliği