1️⃣ Giriş
Müzik sektöründe eser sahiplerinin (besteci, söz yazarı vb.) hakları sıklıkla gündeme gelse de, fonogram yapımcılarının hakları çoğu zaman ikinci planda kalır. Oysa fonogram yapımcısı, müzik eserlerinin ticari dolaşımını mümkün kılan kayıt ve yatırım sürecinin merkezinde yer alır.
2025 yılında görülen ve Zerrin Özer – Avrupa Müzik – Art Records LLC üçgeninde sonuçlanan dava, fonogram yapımcısının haklarının kapsamı ve dijital mecralara uygulanması konusunda önemli hukuki mesajlar vermiştir.
2️⃣ Fonogram Yapımcısı Kimdir?
📌 Tanım (FSEK m.80/1):
Fonogram yapımcısı, bir ses kaydının ilk tespitini gerçekleştiren ve bu tespit için gerekli mali ve organizasyonel yatırımı yapan gerçek veya tüzel kişidir.
📌 Örnek:
Bir müzik albümünü stüdyoda kaydettiren ve kayıt masraflarını üstlenen şirket. Konser kaydını profesyonel ekipmanla alan ve çoğaltan prodüksiyon firması.
3️⃣ Fonogram Yapımcısının Hakları (FSEK ve Uluslararası Düzenlemeler)
💠 A) Mali Haklar
Fonogram yapımcısının mali hakları eser sahibinden farklıdır ve “komşu haklar” kapsamında değerlendirilir:
Çoğaltma hakkı: Kayıtların CD, kaset, vinil gibi taşıyıcı ortamlara kopyalanması. Dağıtım hakkı: Taşıyıcıların satışa sunulması, kiralanması veya ödünç verilmesi. Umuma iletim hakkı: Radyo-TV yayını, internet üzerinden streaming gibi kamusal iletimler. Dijital iletim hakkı: İnternet ortamında indirme (download) ve anlık dinleme (streaming).
📜 Hukuki Dayanaklar:
FSEK m.80, m.82 WIPO Performans ve Fonogramlar Anlaşması (WPPT) Roma Sözleşmesi (1961)
💠 B) Manevi Haklar
Fonogram yapımcısının manevi hakları, eser sahibinin manevi haklarına kıyasla sınırlıdır:
Kaydın ilk tespitine adının yazılması (tanıtım hakkı). Kaydın bozulmadan, değiştirilmeden kullanılması hakkı.
4️⃣ Zerrin Özer Davası: Dijital Haklar Ayrımı
📌 Olay:
Avrupa Müzik, “Zerrin Özer 97” albümündeki 10 şarkının dijital mecralarda izinsiz yayınlandığı iddiasıyla Zerrin Özer ve Art Records LLC’ye dava açtı.
📌 Tarafların İddiaları:
Davalılar: Sözleşmenin yalnızca fiziki taşıyıcılar (CD, kaset) için hak devri içerdiğini, dijital hakları kapsamadığını savundu. Davacı: Albümdeki fonogram yapımcısı haklarının ihlal edildiğini ileri sürdü.
📌 Mahkeme Kararı:
Avrupa Müzik’in dijital yolla umuma iletim hakkı hariç olmak üzere fonogram yapımcısı haklarına sahip olduğu tespit edildi. Tecavüz niteliğindeki kullanımların önlenmesine karar verildi .
📌 Hukuki Önemi:
Fiziki ve dijital hakların ayrı ayrı değerlendirilmesi gerektiğini ortaya koydu. Sözleşmede “tüm mecralar” ifadesi yoksa, dijital hakların devredilmiş sayılmayabileceği vurgulandı.
5️⃣ Dijital Çağda Fonogram Yapımcısı Haklarının Önemi
💡 Sorun Alanları:
Eski sözleşmelerin dijital mecraları kapsayıp kapsamadığı. Streaming platformları (Spotify, YouTube, Apple Music) üzerinden gelir paylaşımı. Kullanıcı yüklemeleri ve izinsiz çoğaltma.
📌 Tavsiye:
Hak devri sözleşmelerinde “her türlü format ve mecra” ifadesinin açıkça yer alması. Dijital dağıtım anlaşmalarında platform bazlı gelir modellerinin net belirlenmesi. İhlallerde hızlı tespit ve kaldırma (takedown) prosedürlerinin uygulanması.
6️⃣ Uluslararası Karşılaştırma
AB Direktifi 2001/29/EC → Fonogram yapımcılarına dijital iletim üzerinde tekel hakkı tanır. ABD Telif Hukuku → Fonogram yapımcılarının “sound recording copyright” kapsamında dijital ses iletimlerinde münhasır hakları vardır (17 U.S.C. §106). Türkiye → FSEK m.80 ile Roma Sözleşmesi hükümleri paralelinde düzenlenmiştir; ancak mahkeme içtihatları dijital hakların kapsamını şekillendirmektedir.
7️⃣ Sonuç ve Sektörel Mesaj
Zerrin Özer davası, fonogram yapımcısı haklarının dijital çağda nasıl korunacağı sorusunu yeniden gündeme getirdi.
🎯 Ana mesaj: Fiziki hak devri, dijital hak devri anlamına gelmez.
📌 Sık Sorulan Sorular (SSS)
1. Fonogram yapımcısı kimdir?
Bir ses kaydını ilk tespit eden ve bu tespit için yatırım yapan kişi veya şirket.
2. Fonogram yapımcısının dijital hakları var mı?
Evet, ancak devri sözleşmede açıkça belirtilmelidir.
3. Dijital haklar ile fiziki haklar aynı mı?
Hayır, farklı hukuki kategorilerdir.
4. Dijital hak ihlali nasıl tespit edilir?
Platform taramaları, içerik tanıma sistemleri (Content ID) ve takedown başvuruları ile.
5. Türkiye’de bu haklar ne kadar süreyle korunur?
İlk tespitten itibaren 70 yıl.
🔗 İletişim
📧 E-posta: emre@emrekurt.av.tr
📱 WhatsApp: +90 551 942 20 34
#TelifHakları #MüzikHukuku #Fonogram #FSEK #ZerrinÖzer #DijitalHaklar #FikriHaklar #CopyrightLaw #MusicLaw #IPLaw