Meta açıklama: Pink Floyd’dan Rolling Stones’a; Türkiye’de Mor ve Ötesi, Yeni Türkü, ATHENA örnekleriyle müzik gruplarının isimlerini nasıl koruduğunu, SMK ve FSEK temelinde karşılaştırmalı olarak anlatıyoruz. Bireysel, ortak ve şirket üzerinden tescil stratejileri, ayrılan üyelerin hakları ve pratik tavsiyeler.
Neden Grup İsmi Bir “Marka Varlığı”?
Bir grup ismi; pazarlama, turne, merch, lisans ve dijital gelirlerin çatı işareti. Tescilsiz kullanım bazen yetebilir; ancak çatışma anında resmî tescil, hukuki korumanın anahtarıdır. Nitekim Pink Floyd (1987) Limited, kimi ülkelerde tescil yokken dahi isim etrafındaki ticari şöhreti ileri sürerek benzer başvurulara karşı başarı kazandı; bu da kurucu üyelerin bir şirket üzerinden markayı yönetmesinin ne kadar etkili olabildiğini gösteriyor.
Üç Ana Sahiplik Modeli (Dünya Pratiği)
1) Bireysel Tescil (Lider Merkezli)
Bazı gruplarda marka tek bir üye üzerine alınır; karar alma ve lisanslama hızlanır.
The Cure — Robert Smith: ABD’de THE CURE markalarının sahibi olarak Smith’in gözüktüğü kayıtlar bulunuyor (ör. Reg. No. 4476916; sınıflar arasında kayıtlı eser ve merch kapsamları). The Smashing Pumpkins — William (Billy) Corgan: “SMASHING PUMPKINS” ibaresinin ABD kayıtlarında müstakil hak sahipliği örneği.
Artıları: Tek elde kontrol, kriz anında hızlı aksiyon.
Eksileri: Diğer üyeler açısından bağımlılık; ayrılık ve dağılımda “marka = lider” tartışmaları.
2) Ortak Tescil (Üyeler Birlikte)
Birden fazla kişi adına tescil, “kolektif” sahiplik sağlar; fakat karar kilitlenmesi riskini azaltmak için kapsamlı bir ortaklık/uygulama sözleşmesi şarttır. (Aşağıda Türk hukuku bölümünde SMK dayanağıyla açıklıyoruz.)
Fransa’dan pratik bir ihtilaf: TRUST markası, kurucu iki isim tarafından birlikte tescil edilmiş; sonrasında grubun adı ve kullanımına dair uyuşmazlık basına yansımıştı. Ortak sahiplikte yönetim kuralları yazılı değilse, markanın kullanımı kolayca tıkanabilir.
3) Şirket Üzerinden Tescil (Kurumsal Model)
Marka, grup üyelerinin kurduğu/tâbi olduğu ticaret şirketi adına tutulur; pay sözleşmeleri/statüler yol gösterir.
The Rolling Stones — MUSIDOR B.V.: Grup isim ve logolarının dünya çapındaki önemli kısmı MUSIDOR B.V. üzerinden yönetiliyor; EUIPO/WIPO ve çok sayıda uyuşmazlık pratiğinde açıkça görülür.
Artıları: Kurumsal süreklilik, pay ve lisans mekanizmalarının şirketler hukukuyla yönetilmesi.
Eksileri: Kuruluş/işletim maliyeti; kurumsal yönetim gerektirir.
Türk Hukuku Çerçevesi: SMK + FSEK + Pratik
SMK (6769) – Marka Hukuku:
Ayırt edici grup isimleri marka olarak tescil edilebilir; tescil hakka karine ve yaptırım gücü sağlar. (SMK genel hükümler) Birden fazla hak sahipliği ve lisanslama: Birden çok kişi adına tescil mümkün; ancak kullanım, lisans, devir, çekilme/ayrılma senaryoları mutlaka yazılı sözleşme ile düzenlenmelidir (uygulamada SMK m.27 ve izleyen hükümler çerçevesi). Nice Sınıf 41 (eğitim/eğlence/kültür, konser-organizasyon vs.) müzik gruplarının ana hizmet sınıfıdır.
FSEK (5846) – Eser/İlgili Haklar:
Bir şarkı, beste, kayıt ve düzenlemelerde birlikte eser sahipliği (FSEK m. 9–10) doğabilir; ayrılan üye grup adını kullanamaz ama gruptayken yaratılan eserlerdeki payı için mali/manevi hak iddia edebilir. (İcracıların 80. madde kapsamındaki bağlantılı hakları da ayrıca saklıdır.)
Türkiye’den somut örnekler (kullanıcının verdiği dosya numaralarıyla):
🔵 Mor ve Ötesi — 2005/49441 ve 2020/88317(Tüm grup üyeleri)
🔵 Yeni Türkü — 2009/38551 (Derya Mustafa Köroğlu adına Sınıf 41’i kapsayacak şekilde)
🔵 ATHENA — 2010/29280 (Gökhan Oğuz & Hakan Oğuz)
Bu örnekler, Türkiye’de grup isimlerinin çoğunlukla kurucu/çekirdek isimler üzerinden tescilin tercih edildiğini ve müzisyen rotasyonu olsa dahi markanın istikrarla yönetilebildiğini gösteriyor. Kayıtlara doğrudan TÜRKPATENT arayüzünden ulaşılabilir. (Arama: “Marka Araştırma”).
Pratik gözlem: Türkiye’de grup isimleri özelinde yüksek profilli marka çekişmeleri nadir; tipik olarak marka kurucular/temsilci şirket üzerinde kalıyor. Buna karşılık, ayrılan müzisyenler isimden bağımsız olarak, birlikte yaratılan eserlerde katkı paylarına dayanarak FSEK hükümleri kapsamında hak ileri sürebilir. (Örn. birlikte eser/iştirak hâlinde eser, m.9–10.)
Karşılaştırmalı Bakış: UK/EU/Fransa vs. Türkiye
Kurumsal Sahiplik (UK/EU): Pink Floyd ve Rolling Stones örneklerinde marka ve ticari hakların şirket üstünden yönetimi, turneler/merch/lisanslamada etkinlik sağladı. Pink Floyd tarafında, markanın korunması ve ticari şöhret argümanlarıyla farklı yargı çevrelerinde sonuç alınabildi; Rolling Stones’ta MUSIDOR B.V. yıllardır ad ve ikonografiyi (ör. tongue&lips logosu) düzenli şekilde savunuyor. Bireysel Sahiplik (ABD/EU): The Cure (Robert Smith) ve Smashing Pumpkins (William Corgan) örnekleri, “lider merkezli” kontrolün avantajlarını gösteriyor; merch ve dava süreçleri daha net yönetiliyor. Fransa (INPI, sınıf 41, ortak tescil pratikleri): TRUST örneği, birlikte tescilin yazılı düzenleme olmadan blokaj yaratabildiğini ve münhasır kullanım tartışmalarına yol açabildiğini göstermiştir. Sınıf 41 kapsamının eğlence/konser/organizasyon hizmetlerini içerdiğini INPI ve WIPO kılavuzları teyit eder. Türkiye (SMK/FSEK): Uyuşmazlıklar düşük profilde; ancak sözleşme mimarisi (marka + lisans + grup içi hisse/sözleşmeler) kurulmadığında risk aynıdır. SMK tescili, FSEK ise eser paylarını güvenceleyen ikinci sütundur.
Pink Floyd Parantezi: “İsim Kimin?”
1980’lerin ortasında Roger Waters–David Gilmour ayrışması sonunda, Gilmour & Mason tarafı isim kullanımını sürdürmüş; Waters ise bazı konseptlere (ör. The Wall) ilişkin münhasır haklar elde etmişti. Bu süreç, marka/şirket kurgusunun ne kadar belirleyici olduğunu canlı biçimde gösterir. Güncelde de Pink Floyd (1987) Limited, markaya tecavüz/sahteliğe karşı dava açmaktadır (ABD, 2024).
Türkiye’de Grup Kurucuları Lehine Bir Eğilim
ATHENA örneğinde olduğu gibi, müzisyen sirkülasyonu yaşansa da kurucu çekirdek markanın hem reklam yüzü hem de fiilî kontrol sahibi olarak kalır:
Ayrılan üyeler grup adını kullanamaz (marka ihlali). Ancak gruptayken yaratılan eserlerde katkı varsa, FSEK m.9–10 kapsamında ortak hak sahipliği iddia edebilirler (eser ve icra/bağlantılı hak ayrı kulvarlardır).
Uygulama Rehberi: Grup İsimleri İçin “Hukuki Setup” Check-list
Modeli seçin: Bireysel (lider), ortak (tüm üyeler) ya da şirket (tercihen). Kurumsal model uzun vadede en az risklidir. (Rolling Stones/MUSIDOR pratiği) Sınıf seçimi: En az Nice Sınıf 41 (konser/performans/eğlence). Faaliyet varsa 9 (kayıtlar), 25 (giyim) vb. sınıfları da ekleyin.
Sözleşmeler: Marka sahipliği & lisans sözleşmesi (markayı kimin, nasıl kullandığı) Grup içi pay/protokol (ayrılık, katılım, isim kullanımı, veto, gelir paylaşımı) Kalite kontrol (marka lisansında zorunlu) Bölgesel strateji: Hedef pazarlar için EUIPO/UKIPO/US PTO/WIPO Madrid. Gözetim & yaptırım: Watch hizmeti, itiraz/men kararları, korsan merch’e karşı hızlı aksiyon (The Cure ve Pink Floyd güncel pratikleri).
FSEK entegrasyonu: Eser ortaklığı (m.9–10) ve icracı hakları planı; ayrılan üyelere ilişkin eser payı nasıl yönetilecek?
Türkiye’den Örnekler — Notlar
Mor ve Ötesi (2005/49441, 2020/88317) — Tüm grup üyeleri üzerinden tescil modeli.
Yeni Türkü (2009/38551) — Derya Mustafa Köroğlu adına Sınıf 41 kapsamında.
ATHENA (2010/29280) — Gökhan Oğuz & Hakan Oğuz adına.
Kayıtların doğrulanması için TÜRKPATENT “Marka Araştırma” portalını kullanabilirsiniz.
Kısa Sonuç
“Mükemmel” bir çözüm yok; ancak erken tescil + doğru sahiplik modeli + sağlam sözleşme mimarisi üçlüsü hem sahne dışı krizleri en aza indirir hem de markanızı lisans, merch ve ortaklıklarda ölçeklenebilir bir gelir varlığına dönüştürür. Pink Floyd, Rolling Stones, The Cure ve Smashing Pumpkins örnekleri; Türkiye’de Mor ve Ötesi, Yeni Türkü ve ATHENA’nın tercihleri bu mimarinin işlevselliğini doğruluyor.
👉 Siz de grubunuzun adını korumak, doğru hukuki modeli seçmek ve gelecekte yaşanabilecek ihtilafları en aza indirmek için bizimle iletişime geçin:
📧 E-posta: emre@emrekurt.av.tr
📱 WhatsApp: 0551 942 20 34
#MarkaHukuku #SMK #FSEK #MüzikHukuku #NiceClass41 #PinkFloyd #RollingStones #TheCure #SmashingPumpkins #MorveÖtesi #YeniTürkü #ATHENA #IPLaw #EntertainmentLaw