İçeriğe geç
Anasayfa » HMK 222 ve SMK m. 150/3 Marka Davalarında Muhasebe Bilgilerinin İbrazı

HMK 222 ve SMK m. 150/3 Marka Davalarında Muhasebe Bilgilerinin İbrazı

Marka hakkı ihlali davalarında ticari defterlerin ibrazı neden bu kadar kritik? HMK 222 ve SMK 150/3 hükümlerinin işleyişi.

HMK Madde 222 ve Marka Hukuku İlişkisi

Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (HMK) 222. maddesi, ticari defterlerin delil olarak kullanılmasını düzenler. Bu hüküm, ticari davalarda tarafların defter ve kayıtlarının ne şekilde dikkate alınabileceğini ortaya koyar.

Öte yandan, Sınai Mülkiyet Kanunu (SMK) 150/3, marka hakkına tecavüz davalarında özel bir düzenleme getirir. Marka sahibi, ihlale konu ürünlerin satışından elde edilen kazancın tespiti için davalının ticari defterlerinin incelenmesini talep edebilir.

Önemli Not: Marka hakkı ihlali davasında HMK 222 ile SMK 150/3 birlikte işler ve davacı lehine güçlü imkanlar sağlar.

Ticari Defterlerin İbrazı Süreci

1. Talep Aşaması

  • Marka hakkı sahibi, davalıdan muhasebe kayıtlarını sunmasını talep edebilir
  • Bu talep hem SMK 150/3 hem de HMK 222’ye dayandırılabilir

2. Mahkeme Kararı

  • Mahkeme bu talebi kabul ederse, davalı defterlerini ibraz etmekle yükümlüdür
  • İbraz yükümlülüğü hukuki bir zorunluluktur

3. İbraz Etmeme Durumu

Eğer davalı defterlerini sunmazsa: HMK 222/5 uyarınca davacının iddiaları ispatlanmış sayılabilir. Bu, davacı lehine güçlü bir karine doğurur.

Delil Niteliği ve Gerekli Şartlar

Davalı defterlerini ibraz ettiğinde, mahkemenin bu kayıtları delil olarak kabul etmesi için HMK 222/2 şartları sağlanmalıdır:

✅ Gerekli Şartlar:

  • Defterler usulüne uygun tutulmuş olmalı
  • Açılış ve kapanış tasdikleri yapılmış olmalı
  • Kayıtlar kendi içinde tutarlı olmalı
  • Ticaret sicili kayıtlarıyla uyumlu olmalı

⚠️ Şartları Sağlamama Durumu:

Eğer defterler bu şartları taşımıyorsa, HMK 222/4 gereği sadece defter sahibinin aleyhine delil olabilir. Bu durum davalı için ciddi bir risk oluşturur.

DEFTERLER SUNULMAZSA “DOĞRU KABUL EDİLİR” NE ANLAMA GELİR

1. HMK 222’nin Mantığı

HMK m. 222/1-2: Ticari defterler ibraz edilirse delil olur, tarafın lehine/aleyhine değerlendirilebilir. HMK m. 222/3: İbraz yükümlülüğü olan taraf haklı bir sebep olmaksızın defterlerini ibraz etmezse, karşı tarafın iddiası doğru kabul edilebilir.

Buradaki “doğru kabul edilir” ifadesi, ispat kolaylığı sağlar, yani mahkeme artık karşı tarafın iddiasını ispatlanmış sayabilir.

2. Marka Hukuku Özelinde (SMK m. 150/3 ile bağlantı)

Marka hakkına tecavüz davalarında, davacı tazminat talep ederken davalının elde ettiği kazancın tespiti için ticari defter ve belgelerin incelenmesini isteyebilir. Eğer davalı bu defterleri sunmazsa, mahkeme HMK 222’yi uygulayıp davacının zarar/kazanç iddiasını kabul edilmiş sayabilir.

3. Uygulamada Yargıtay Ne Diyor?

Yargıtay 11. HD birçok kararında, davalının defter ve belgeleri sunmaması hâlinde davacının ileri sürdüğü satış miktarı/kazanç iddiasının doğru kabul edilmesi gerektiğini söylüyor. Ancak bu otomatik olarak “tazminatın kabulü” değil: Önce tecavüz fiili sabit olmalı, Sonra zarar veya kazancın miktarı için defterler incelenmelidir. Defterler sunulmazsa, mahkeme davacının iddia ettiği miktarı ispatlanmış gibi değerlendirir.

4. Özet

❌ Defter ibraz edilmezse mahkeme kendiliğinden tazminatı hükmedemez. ✅ Ancak davacı, zarar/kazanç iddiasını ortaya koymuşsa, defter ibraz etmeyen davalı bu iddiayı çürütme şansını kaybeder. ✅ Dolayısıyla mahkeme, davacının ileri sürdüğü rakamı kabul ederek tazminata hükmedebilir.

🔑 Sonuç: Marka hukukunda davalı defterlerini ibraz etmezse, bu durum davacının tazminat iddiasının ispatlanmış sayılmasına yol açar. Ama yine de tazminat kararı için önce tecavüzün varlığı sabit olmalı.

İsterseniz ben size Yargıtay 11. HD’nin bu konuda birkaç emsal kararını (örneğin “ibraz edilmeyen defter – davacının iddiası kabul edilmiştir” şeklindeki) çıkarabilirim. İstiyor musunuz?

Pratik Sonuçlar ve Değerlendirme

ihlal yaratan ürünlerin satışına ilişkin muhasebe bilgileri talebi stratejik açıdan önemlidir:

📊 Defter Sunulmazsa:

  • İspat kolaylığı davacı lehine doğar
  • Davalının ihlal ettiği varsayılır
  • Zarar hesaplaması davacı beyanına göre yapılabilir

📋 Defter Sunulursa:

  • Defterlerin usulüne uygunluğu denetlenir
  • Uygun değilse yine davalı aleyhine sonuç doğar
  • Uygunsa objektif zarar hesaplaması mümkün olur

Sonuç ve Öneriler

🔑 Özet: Marka hakkına tecavüz davalarında ticari defterlerin ibrazı hem zararın hesaplanması hem de ispat yükü açısından kritik öneme sahiptir.

Davacılar İçin Öneriler:

  • SMK 150/3 ve HMK 222’ye dayalı ibraz taleplerini birlikte kullanın
  • Defter ibraz edilmezse HMK 222/5’teki karineyi aktif olarak ileri sürün

Davalılar İçin Öneriler:

  • Ticari defterlerinizi mevzuata uygun tutun
  • İbraz taleplerini ciddiye alın ve hukuki destek alın

Tartışma Sorusu

💭 HMK 222’nin sağladığı bu karine, marka davalarında davacıyı fazla mı güçlendiriyor?

İletişim

💡 Not: Bu yazı bilgilendirme amaçlıdır. Özel hukuki danışmanlık için bizimle iletişime geçebilirsiniz.

📩 E-posta: emre@emrekurt.av.tr
📞 Telefon: 0533 711 80 64 (Whatsup)

Etiketler: #MarkaHukuku #TicaretHukuku #HMK222 #SMK150 #FikriMülkiyet #IPLaw #TicariDefterler #HukukiDelil

Bu yazı, marka hukuku ve ticari defter ibrazı konularında güncel hukuki gelişmeleri takip eden hukukçular ve işletmeciler için hazırlanmıştır.