Marka hukukunun temel ilkelerinden biri, bir markanın tek bir sahibi olmasıdır. Sınai Mülkiyet Kanunu’nun (SMK) 7. maddesi, markadan doğan tüm hakların sahibine ait olduğunu düzenler. Bu “tek sahip ilkesi”, markanın kaynağında belirsizlik olmaması ve tüketicilerde karışıklık yaratılmaması için kabul edilmiştir.
Bununla birlikte, uygulamada bazı istisnai durumlarda markanın birden fazla kişi tarafından ortaklaşa sahiplenilmesi mümkündür. İşte bu noktada en çok tartışılan konu şudur:
👉 Ortak marka sahipleri markayı birbirinden bağımsız kullanabilir mi?
📌 Ortak Marka Sahipliği Nasıl Ortaya Çıkar?
Türk hukukunda marka ortaklığı genellikle şu yollarla ortaya çıkar:
Miras: Marka sahibinin vefatı halinde marka mirasçılara birlikte intikal eder. Şirket veya Ortak Girişim: Birden fazla kişi veya tüzel kişilik, markayı birlikte tescil ettirebilir. Sözleşme veya Hukuki İşlem: Bağış, devir, malvarlığı paylaşımı veya işbirliği anlaşmalarıyla ortaklık doğabilir.
Ortaklığın hangi mülkiyet rejimine tabi olacağı, bu ortaklığın hangi sebeple doğduğuna bağlıdır.
🏛️ Miras ve Ortaklık Hallerinde Mülkiyet Türleri
1️⃣ Miras Yoluyla Ortaklık → Elbirliği Mülkiyeti (İştirak Hâli)
Marka, sahibinin vefatıyla birlikte mirasçılara geçer. Bu durumda TMK m. 640 ve m. 701 uyarınca elbirliği mülkiyeti söz konusudur. Elbirliği mülkiyetinde hiçbir mirasçı markayı tek başına kullanamaz, lisanslayamaz veya devredemez. Markanın kullanımı ve korunmasına ilişkin tüm işlemler için oybirliği gerekir. Ancak miras paylaşıldıktan sonra marka tek mirasçıya ya da birkaç mirasçıya geçerse, mülkiyet rejimi paylı mülkiyete dönüşür.
2️⃣ Şirket veya Birlikte Tescil → Paylı Mülkiyet
Birden fazla kişi markayı birlikte tescil ettirmişse veya şirket ortaklığı kapsamında kullanıyorsa, paylı mülkiyet (TMK m. 688 vd.) hükümleri geçerlidir. Her ortak, markadan payı oranında hak sahibidir. Ancak markanın lisanslanması, devri, hükümsüzlük davası açılması gibi önemli işlemler için ortak irade gerekir. SMK m. 148/3 uyarınca, ortaklardan biri payını üçüncü kişiye satmak isterse, diğer ortakların önalım hakkı vardır.
3️⃣ Diğer Hukuki İşlemlerden Doğan Ortaklık
Bağış, intifa hakkı veya malvarlığı devri gibi işlemler sonucunda birden fazla kişi markaya sahip olabilir. Kural olarak bu hallerde de paylı mülkiyet geçerlidir. Ancak taraflar arasında yapılmış özel bir sözleşme varsa, o sözleşme öncelikli uygulanır.
⚖️ Ortakların Bağımsız Kullanımı
Peki ortaklar markayı birbirinden bağımsız kullanabilir mi?
Elbirliği mülkiyetinde (miras): Bağımsız kullanım mümkün değildir. Ortaklardan hiçbiri markayı tek başına kullanamaz. Tüm kararlar oybirliği ile alınır. Paylı mülkiyette (ortaklık/şirket): Günlük kullanım (markayı kendi mal veya hizmetlerinde kullanma) tarafların anlaşmasına göre yapılabilir. Ancak markanın lisanslanması, devri, yenilenmesi veya seri marka tescili gibi işlemler için ortakların birlikte iradesi şarttır. Sözleşmesel düzenlemeler: Ortaklar, özel bir anlaşmayla bağımsız kullanım imkânı tanıyabilir. Ancak bu uygulama tüketicilerde kaynak karışıklığı riski yaratabileceğinden dikkatle kurgulanmalıdır.
🔍 Değerlendirme
Telif hukukunda ortak eser sahipliği olağan bir durum iken, marka hukukunda ortaklık istisnaidir. Bunun nedeni, markanın temel işlevinin tüketicilere mal veya hizmetin kaynağını göstermesi olmasıdır. Birden fazla sahibin bağımsız kullanımı bu işlevi zedeleyebilir. Bu nedenle Türk hukukunda ortak marka sahipliği mümkündür; fakat bağımsız kullanım kural olarak engellenmiştir.
✅ Sonuç
Miras → Elbirliği mülkiyeti → Oybirliği şartı. Şirket/Ortaklık → Paylı mülkiyet → Ortak karar şartı. Diğer işlemler → Paylı mülkiyet, özel sözleşme öncelikli.
Kısacası, ortak marka sahipliği mümkündür; ancak bağımsız kullanım, ancak tarafların özel sözleşmelerle öngörmesi halinde sınırlı ölçüde mümkün olabilir. Uygulamada en sağlıklı çözüm, tarafların baştan itibaren ayrıntılı bir ortaklık sözleşmesi yapmalarıdır.
❓ Sık Sorulan Sorular (SSS)
1️⃣ Türk hukukunda bir markanın birden fazla sahibi olabilir mi?
Evet, olabilir. Miras, şirket ortaklığı veya hukuki işlemler sonucunda marka ortak sahipliğine konu olabilir.
2️⃣ Miras halinde marka nasıl paylaşılır?
Mirasın paylaşımına kadar marka üzerinde elbirliği mülkiyeti vardır. Miras paylaşımı yapıldığında marka tek kişiye ya da birkaç mirasçıya geçer ve paylı mülkiyete dönüşebilir.
3️⃣ Paylı mülkiyette ortaklardan biri markayı tek başına lisanslayabilir mi?
Hayır. Lisans verme, devir veya hükümsüzlük davası gibi tasarruf işlemleri için ortak irade gerekir.
4️⃣ Ortaklardan biri payını üçüncü kişiye satabilir mi?
Evet, satabilir. Ancak SMK m. 148/3 gereği, diğer ortakların önalım hakkı vardır.
5️⃣ Ortak marka sahipliği ihtilaflarını önlemek için ne yapılmalı?
Tarafların, markanın kullanım ve tasarruf esaslarını düzenleyen ayrıntılı bir ortaklık sözleşmesi yapmaları gerekir.
#markahukuku #fikrimülkiyet #ortaksahiplik #smk #tmk