Avrupa Birliği marka hukukunda yaşanan önemli değişimler, marka sahipleri için yeni riskler ve fırsatlar yaratıyor. Bu kapsamlı analiz, kötü niyet kavramının evrimini ve pratik sonuçlarını ele alıyor.
Özet
AB marka hukukunda kötü niyet kavramı, EUIPO, Genel Mahkeme ve Adalet Divanı kararlarıyla önemli bir dönüşüm geçirmiştir. Kısmi hükümsüzlük ilkesi artık yerleşik hukuk haline gelmiş, marka sahipleri için yeni stratejik yaklaşımlar gerektirmektedir.
1. Kısmi Hükümsüzlük İlkesi: Hukukun Net Cevabı
Hükümsüzlüğün Kapsamı: Tamam mı, Kısmen mi?
EUIPO, Genel Mahkeme ve Adalet Divanı, kötü niyetin yalnızca bazı mal ve hizmetler için var olması durumunda, markanın tescilinin kısmen hükümsüz kılınabileceğini açıkça kabul etmiştir.
📋 Yasal Dayanak: EUTMR Madde 59(3)
“Hükümsüzlük nedeni, Birlik markasının tescil edildiği mal veya hizmetlerin yalnızca bir kısmı için mevcut ise, marka sadece bu mal veya hizmetler bakımından hükümsüz sayılır”
⚖️ Adil Denge İlkesi
Bu kural şu avantajları sağlamaktadır:
- Kötü niyetli niyetin odaklandığı mal ve hizmetlerle sınırlı hükümsüzlük
- Markanın geçerli olan kısımlarının korunması
- Adil rekabet ortamının korunması
- Hukuki sonuçların orantılı uygulanması
2. Kötü Niyetin İki Ana Kategorisi: İçtihatta Yaşanan Devrim
AB marka hukuku, kötü niyet kavramını başlangıçta dar bir çerçeveden çıkarıp geniş bir hukuki paradigmaya dönüştürmüştür.
📊 Kategori I: Üçüncü Şahısların Haklarının Suistimali
Bu kategori, bir markanın, asıl işlevi olan ticari kaynak gösterme amacından saparak haksız yararlanma ve engelleme amaçlı tescilleri kapsar
🔥 Koton Kararı (C-104/18 P): Paradigma Değişimi
- Karışıklık ihtimali olmasa bile kötü niyet mümkün
- Ticari mantık sorgulanması gerekliliği
- Genel ve duruma özgü değerlendirme yaklaşımı
🚗 Hongqi Kararı (T-283/20): Uluslararası Boyut
- Çin’deki kalıntı itibardan yararlanma
- Organizasyonel hazırlıklar kötü niyet göstergesi
- Taşıt sektörü için kısmi hükümsüzlük
🏭 Simca Kararı (T-327/12): Kalıntı İtibar
- “Tarihi” marka kavramı
- Azalmış itibardan bile haksız yararlanma
- Geçmiş itibarın korunması
📊 Kategori II: Marka Tescil Sisteminin Suistimali
Bu kategori, bir markanın, başkasına ait bir işareti veya itibarı gasp etme veya ondan haksız kazanç sağlama niyetiyle tescil edilmesini içerir. Bu durumlar, dürüst olmayan bir “free-riding” (haksız yararlanma) veya haksız engelleme niyetiyle karakterize edilir.
🎲 MONOPOLY Kararı (T-663/19): Tekrarlayan Başvuru Stratejisi
- Kullanım zorunluluğunu aşma stratejisi
- İdari kolaylık gerekçesinin reddi
- Fiilen kullanılan markalar için bile kısmi hükümsüzlük
- Sektörde yaygın uygulama olsa bile risk
☁️ SkyKick Kararı: Aşırı Geniş Kapsam
- Kullanım niyeti olmayan geniş listeler
- Rakipleri engelleme amaçlı tescil
- Savunma amaçlı tescil bile kötü niyet
- Target Ventures kararıyla desteklenme
3. Kötü Niyetin Belirlenmesinde Kullanılan Faktörler
⚡ Zorunlu Faktör: Dürüst Olmayan Niyet
Temel şart: Kabul görmüş ticari ve iş ahlakı ilkelerinden sapma
🔍 Zorunlu Olmayan Faktörler (Göstergeler)
Faktör Açıklama Önem Derecesi Üçüncü Taraf İşaretinin Bilinmesi Önceki iş ilişkisi veya tanınmış marka 🔥 Yüksek Önceki İlişki Acentelik, distribütörlük vb. 🔥 Yüksek Olayların Kronolojisi Kritik olayların ardından başvuru 🔴 Orta-Yüksek Gerçek Kullanım Niyeti Eksikliği Spekülatif amaçlı tescil 🔴 Orta-Yüksek Başvurunun Ticari Mantığı Makul gerekçe eksikliği 🟡 Orta
4. Marka Stratejilerine Etkileri ve Pratik Öneriler
📈 Temel Bulgular
✅ Kısmi hükümsüzlük artık standart uygulama
✅ Kötü niyet kavramı önemli ölçüde genişledi
✅ Objektif göstergeler aracılığıyla değerlendirme
✅ Adil denge ilkesinin uygulanması
🎯 Marka Sahipleri İçin Hibrit Strateji
🌍 Uluslararası Marka Portföyü Sahipleri:
- AB’de: Kısmi hükümsüzlük riskine karşı sınıf bazında stratejiler
- Türkiye’de: Tüm portföyü riske atacak davranışlardan kaçınma
- Çifte Koruma: Her iki sistemin risklerini minimize etme
📋 Pratik Öneriler:
🇪🇺 AB Uygulamaları İçin:
- Başvuru sınıflarını gerçek ihtiyaçlarla sınırlama
- Ticari gerekçeleri dokümante etme
- Kademeli genişleme stratejisi
- Savunma dosyası hazırlama
🇹🇷 Türk Uygulamaları İçin:
- Mutlak kötü niyetten kaçınma
- Protokol ve sözleşmelere titiz uyum
- Dürüstlük kurallarına hassas yaklaşım
- Risk analizi yapma
🌐 Her İki Sistem İçin:
- Çifte standart uygulama
- Hukuki danışmanlık alımı
- Sürekli izleme mekanizmaları
- Erken uyarı sistemleri
🇹🇷 Türk Hukuku ile Karşılaştırma: “Kötü Niyetin Bölünmezliği” İlkesi
📋 Yargıtay 11. HD 2020/1360 E., 2021/4186 K. – Paradigma Farkı
Türk marka hukuku, AB hukukundan temelden farklı bir yaklaşım benimser. Yargıtay’ın yerleşik kararı:
“Kötü niyetin bölünmezliği ilkesinden yola çıkılarak tüm mal ve hizmetler yönünden davanın kabulüne karar vermek gerekir.”
⚖️ İki Hukuk Sistemi Arasında Temel Farklar
Kriter 🇪🇺 AB Hukuku 🇹🇷 Türk Hukuku Temel İlke Kısmi Hükümsüzlük Kötü Niyetin Bölünmezliği Hükümsüzlük Kapsamı Sadece kötü niyetli sınıflar TÜM mal ve hizmetler Yasal Dayanak EUTMR md. 59(3) KHK md. 35/1, 42/1-a + TMK md. 2 Uygulama Yaklaşımı Sınıf bazında değerlendirme Bütüncül değerlendirme
🔍 MAKEL Davası: Türk Yaklaşımının Pratikte Uygulanması
📝 Olay Özeti
- Protokol: “MAK-EL” unvanının 1 yıl içinde değiştirilmesi yükümlülüğü
- İhlal: Davalının protokole rağmen “MAKEL” markası için başvuru
- Kötü Niyet: Font, renk ve logo taklidinin ek delil oluşturması
⚡ Yargıtay’ın Yaklaşımı
🔴 Çoğunluk Görüşü:"Dairemizin yerleşik kararlarıyla kabul edilen 'kötü niyetin bölünmezliği' ilkesinden yola çıkılarak TÜM mal ve hizmetler yönünden davanın kabulüne karar vermek gerekirken, kısmen kabul kararı verilmesi yerinde görülmemiştir."
🟡 Muhalefet Şerhi:
- Ticaret unvanı ≠ Marka hakkı
- Sözleşmede marka paylaşımına dair düzenleme yok
- Farklı mal/hizmetlerde kullanım kötü niyet oluşturmaz
🎯 Kötü Niyetin Türk Hukukundaki Halleri
📋 Yargıtay’ın Kabul Ettiği Durumlar:
- Güvenin kötüye kullanılması
- Başkalarının ticaretine engel olma
- Sözleşmeye aykırılık
- Dürüstlük kuralına aykırılık
🔄 Karşılaştırmalı Değerlendirme
✅ AB Hukukunun Avantajları
- Orantılı cezalandırma
- Adil denge ilkesine uygunluk
- Spesifik değerlendirme olanağı
- İyi niyetli kullanımların korunması
✅ Türk Hukukunun Avantajları
- Net ve öngörülebilir sonuç
- Güçlü caydırıcılık etkisi
- Kapsamlı koruma
- Basit uygulama
⚠️ Türk Sisteminin Riskleri
- Aşırı cezalandırma potansiyeli
- İyi niyetli sınıfların da etkilenmesi
- Ekonomik kayıpların büyümesi
- Haksız sonuçlar doğabilmesi
📊 Pratik Sonuçlar Karşılaştırması
🇪🇺 AB Yaklaşımı – SkyKick Örneği
Kötü Niyet Tespiti: ✓ Sonuç: Sadece "yazılım geliştirme" sınıfında hükümsüzlük Korunan Alanlar: Gerçek kullanılan sınıflar
🇹🇷 Türk Yaklaşımı – MAKEL Örneği
Kötü Niyet Tespiti: ✓ Sonuç: TÜM mal ve hizmetlerde hükümsüzlük Etkilenen Alanlar: Başvurunun tamamı
🔮 Türk Hukukunda Gelecek Öngörüsü
📈 Değişim İhtimali:
- AB hukuku ile uyumlaştırma baskısı
- Kısmi hükümsüzlük eğilimi artabilir
- Orantılılık ilkesi daha fazla dikkate alınabilir
- Ekonomik etki analizleri yapılabilir
⚖️ Mevcut Durumun Korunma Nedenleri:
- Yerleşik içtihat gücü
- Caydırıcılık etkisinin başarısı
- Hukuki güvenlik sağlanması
- Ulusal egemenlik tercihi
💡 Sonuç: Geleceğe Yönelik Stratejiler
🎯 Ana Çıkarımlar
Bu hukuki evrim, marka sahiplerine şu mesajları vermektedir:
- Dürüstlük ve Şeffaflık: Marka başvuruları gerçek ticari ihtiyaçlara dayalı olmalı
- Stratejik Yeniden Değerlendirme: Mevcut portföyler yeni riskler açısından gözden geçirilmeli
- Proaktif Yaklaşım: Gelecekteki değişikliklere hazırlık yapılmalı
- Hukuki Danışmanlık: Uzman desteği alınması kritik önem taşıyor
🔮 Gelecek Öngörüleri
🇪🇺 AB Hukukunda:
- Kötü niyet kavramının daha da genişlemesi bekleniyor
- Belgeleme yükümlülüğü artacak
- Ticari gerekçelendirme standart hale gelecek
- Kısmi hükümsüzlük daha sık uygulanacak
🇹🇷 Türk Hukukunda:
- “Bölünmezlik ilkesi” yerleşik kalabilir
- AB ile uyumlaştırma tartışmaları sürecek
- Muhalefet görüşleri güçlenebilir
- Hibrit yaklaşım gelişebilir
📚 Karşılaştırmalı Vaka Hukuku Özeti
Dava Hukuk Sistemi Yıl Ana İlke Sonuç Koton 🇪🇺 AB C-104/18 P Karışıklık olmasa da kötü niyet Kısmi hükümsüzlük MAKEL 🇹🇷 Türkiye Y. 11. HD 2020/1360 Kötü niyetin bölünmezliği Tam hükümsüzlük Hongqi 🇪🇺 AB T-283/20 Kalıntı itibardan yararlanma Sınıf bazında hükümsüzlük MONOPOLY 🇪🇺 AB T-663/19 Tekrarlayan başvuru stratejisi Spesifik sınıflarda hükümsüzlük SkyKick 🇪🇺 AB – Aşırı geniş kapsam Orantılı hükümsüzlük
Bu karşılaştırmalı analiz, AB ve Türk marka hukukundaki kötü niyet yaklaşımlarını ele alarak, uluslararası marka portföyü sahipleri için stratejik rehberlik sağlamaktadır. Her iki sistemin kendine özgü riskleri ve avantajları bulunduğundan, hibrit bir yaklaşım benimsenmelidir. Özel durumları içeren sorular için;
📧 emre@emrekurt.av.tr
📱 0551 942 20 34 (whatsup)
🏷️ Etiketler: #ABMarkaHukuku #TürkMarkaHukuku #KötüNiyet #KısmiHükümsüzlük #KötüNiyetinBölünmezliği #EUIPO #Yargıtay #MarkaStratejisi #FikriMülkiyet #KarşılaştırmalıHukuk