Avrupa Birliği Adalet Divanı (CJEU), modüler ürünlerin tasarım koruması konusunda önemli bir karar verdi. 15 Eylül 2025 tarihinde yayınlanan LEGO A/S v. Pozitív Energiaforrás Kft. (C-211/24) davasında, Mahkeme, LEGO tuğlalarının AB Tasarım Tüzüğü (CDR) Madde 8(3) kapsamında özel bir muamele görmeyeceğini teyit etti. Bu karar, tasarım hukukunda “bilgilendirilmiş kullanıcı” kavramının yorumunu netleştirirken, ulusal mahkemelerin yaptırım uygulama esnekliğini de sınırlıyor. Aşağıda, davanın arka planı, ana bulguları ve potansiyel etkileri ele alınacaktır.
Dava Arka Planı
LEGO A/S, oyuncak yapı setleri için iki Topluluk Tasarımı (RCD) tesciline sahiptir:
- RCD No. 001950981-0001: Oyuncak yapı blokları için, Locarno Sınıfı 21.01 altında.
- RCD No. 002137190-0002: Benzer şekilde yapı blokları için.
Bu tasarımlar, modüler sistemlerin bağlantı özelliklerini kapsar ve CDR Madde 8(3)’teki “modüler istisna” ile korunur. Bu istisna, birbirine bağlanabilir ürünlerin bağlantı unsurlarını tasarım koruması altına alır.
Macaristan merkezli Pozitív Energiaforrás Kft., Macaristan’a oyuncak yapı setleri ithal etmek istedi. Bu setler, LEGO tasarımlarına benzer parçalar içeriyordu. Macaristan Ulusal Vergi ve Gümrük İdaresi, setleri tasarım ihlali şüphesiyle el koydu. LEGO, ihlal davası açtı ve Macar mahkemesi, CDR’nin yorumu için CJEU’ya ön karar sorusu yöneltti.
Sorular şunlardı:
- Tasarım korumasının kapsamı, teknik uzmanlığa sahip bir “bilgilendirilmiş kullanıcı” üzerinden mi değerlendirilmeli?
- CDR Madde 89’daki “özel nedenler” kavramı, ihlalin setin küçük bir kısmını kapsadığı durumlarda yaptırımın kısmen veya tamamen reddedilmesine izin verir mi?
CJEU Kararının Temel Unsurları
Mahkeme, tasarım hukukunun temel ilkelerini vurgulayarak şu noktalara hükmetti:
- Bilgilendirilmiş Kullanıcının Yorumu: CDR Madde 10 uyarınca, koruma kapsamı, tasarımların bilgilendirilmiş kullanıcı üzerinde farklı bir genel izlenim yaratıp yaratmadığına göre belirlenir. Mahkeme, bu kullanıcının bir tasarımcı veya teknik uzman olmadığını, ancak ilgili sektördeki tasarımları bilen, dikkatli bir kişi olduğunu belirtti. Teknik hususlar öncelikli değildir; görünüm esastır. Modüler istisna (Madde 8(3)), bağlantı unsurlarını dikkate almayı gerektirir, ancak bu, kullanıcı algısını teknik bir uzmanlığa indirgemez. Tasarımcının özgürlük derecesi de uniform yorumlanır: Teknik kısıtlamalar varsa, küçük farklar farklı izlenim yaratabilir. Mahkeme, modüler sistemlerin yeniliği teşvik etmek amacıyla bağlantı özelliklerinin önemli bir pazarlama unsuru olduğunu (CDR Giriş 11) hatırlattı. Ancak, LEGO tuğlaları için özel bir standart yok; genel kurallar geçerli.
- Özel Nedenler ve Yaptırımlar: CDR Madde 89, ulusal mahkemelere “özel nedenler” halinde yaptırımlardan vazgeçme yetkisi verir. Mahkeme, bu kavramı dar ve istisnai yorumladı: Yalnızca davaya özgü olağanüstü durumlar (örneğin, ihlalin devam edemeyeceği haller) geçerlidir. İhlalin modüler setin küçük bir kısmını kapsaması, tek başına özel neden oluşturmaz. Bu, orantılılık ve ticaret engellerini önleme ilkeleriyle (Yaptırım Direktifi Madde 3) uyumludur, ancak mahkemelerin esnekliğini kısıtlar.
Yorum ve Potansiyel Etkiler
Bu karar, modüler ürün üreticileri için kritik öneme sahip. CJEU, tasarım hukukunun harmonizasyonunu koruyarak, LEGO gibi ikonik markaların bağlantı özelliklerini korurken aşırı korumacılığı önlüyor. Bilgilendirilmiş kullanıcının teknik olmayan algısı, görünüm odaklı değerlendirmeyi güçlendiriyor ve yenilikçi tasarımları teşvik ediyor. Ancak, Mahkeme, ihlal halinde non-ihlal parçaların (örneğin, setlerin geri kalanının) imhası gibi konularda netlik sağlamadı; bu, ulusal mahkemelere bırakıldı.
Modüler sektörlerde (oyuncaklar, mobilya vb.), bu karar ihlal iddialarını artırabilir, ancak dar “özel nedenler” yorumu, hak sahiplerine avantaj sağlar. Genel olarak, AB IP çerçevelerinin tutarlılığını pekiştirirken, ulusal uygulamalarda dikkatli bir denge gerektiriyor.
📩 İletişime Geçin
Sorularınız yorumlarınız tasarım veya fikri mülkiyet hukukunun tüm alanlarındaki ihtiyaçlarınız için her zaman yanınızdayız👇
✉️ emre@emrekurt.av.tr
📱 WhatsApp: +90 551 942 20 34
#ABTasarimHukuku #LEGOKarari #ModulerIstisna #CJEU #FikriMulkiyet