Avrupa Birliği Fikri Mülkiyet Ofisi Dördüncü Temyiz Kurulu’nun 24 Eylül 2025 tarihli kararı (R 386/2025-4), şöhretli marka korumasında “karıştırılma ihtimali” ile “zihinsel irtibat” arasındaki kritik farkı net bir şekilde ortaya koyuyor. Karar, Madde 8(5) EUTMR kapsamında korumanın nasıl işlediğine dair önemli hukuki ilkeler içeriyor.
Hukuki Mesele: İrtibat ≠ Karıştırılma
Kararın en kritik noktası şu ayrımdır: Madde 8(5) EUTMR uygulaması için karıştırılma ihtimali gerekmez, zihinsel irtibat yeterlidir.
Madde 8(1)(b) vs Madde 8(5): Farklı Eşikler
Kurul, Intel kararına (C-252/07) atıfla şu ilkeyi vurguluyor:
“Madde 8(5) EUTMR kapsamında benzerlik koşulunu karşılamak için, ilgili halk nezdinde karıştırılma ihtimalinin varlığını kanıtlamak gerekli değildir. Önceki tanınmış marka ile itiraz edilen marka arasındaki benzerlik derecesinin, ilgili halkın ikisi arasında bir irtibat kurması etkisini yaratması yeterlidir – her ne kadar onları karıştırmasa bile.” (§ 23)
Bu ayrım, başvuru sahibi Polini’nin temel savunmasını çürütüyor. Polini, markaların görsel ve fonetik farklılığına dayanarak karıştırılma olmadığını iddia etmişti.
Zihinsel İrtibatın Tespiti: Intel Kriterleri
Kurul, zihinsel irtibatın varlığını değerlendirirken Intel kararında (§ 42) belirlenen faktörleri uyguluyor:
1. İşaretler Arası Benzerlik Derecesi
Tespit:
- Görsel: Farklı (ancak gotik yazı tipi, renk paleti, etiket düzeninde benzerlikler mevcut)
- Fonetik: Farklı (ortak ses öğesi yok)
- Kavramsal: “Uzak benzerlik” – her iki marka da “avcılık” konseptine atıfta bulunuyor
Kurul’un önceki kararında (R 281/2022-4, § 79) şu tespiti yapmıştı:
“Bu benzerlikler görsel, işitsel ve kavramsal farklılıklar tarafından tamamen nötralize edilmese de, işaretler arasında Madde 8(5) EUTMR bağlamında gereken minimum benzerlik eşiğine ulaşan uzak bir benzerlik bulunmaktadır.”
2. Mal ve Hizmetlerin Niteliği
Tespit: Mallar özdeştir. Jägermeister’ın şöhretli olduğu “bitki likörü” kategorisi, başvuruya konu “alkollü içecekler (bira hariç)” geniş kategorisine dahildir.
3. Önceki Markanın Şöhret Gücü
Tespit: Jägermeister’ın Almanya’da yüksek derecede şöhret sahibi olduğu kanıtlanmıştır:
- 2019’da dünyada en çok satan 9. alkollü içki (Impact Database)
- Almanya acı likör pazarında %37.9 pazar payı (40 rakip arasında açık ara lider)
- 1937’den beri piyasada (uzun süreli kullanım)
- “Yüzyılın Alman Markaları 2007” listesinde
4. Ayırt Edici Nitelik Derecesi
Tespit: Marka, mallarla ilgili olarak doğal olarak ortalama ayırt edici niteliğe sahiptir ancak uzun süreli kullanım ve pazar konumu nedeniyle kazanılmış yüksek ayırt edici niteliğe ulaşmıştır.
Kritik Hukuki İlke: Tanınmışlık + Sınırlı Benzerlik = İrtibat
Kurul’un vardığı sonuç, tanınmış marka hukukunun özünü yansıtıyor:
“Önceki markanın yüksek tanınmışlık derecesi ışığında, sınırlı kavramsal benzerlik ile işaretlerin genel düzenindeki benzerlikler, özdeş ürünler üzerinde kullanıldıklarında işaretler arasında bir çağrışım yaratmak için yeterlidir.” (§ 51)
İrtibatın Tespitinde Kümülatif Etki
Kurul, hiçbir faktörün tek başına değerlendirilemeyeceğini vurguluyor:
Tek başına yetersiz olan faktörler:
- Uzak kavramsal benzerlik
- Görsel benzerlikler (ikincil düzeyde)
- Malların özdeşliği
Birlikte değerlendirildiğinde:
Bu faktörler + yüksek tanınmışlık derecesi = Süpermarkette aynı rafta yan yana duran ürünlerin tüketici zihninde irtibat kurması muhtemeldir.
Intel Doktrini: “Akla Getirme” Testi
Kurul, Intel kararının (§ 60) temel testini uygular:
“Makul derecede bilgilendirilmiş, dikkatli ve tedbirli ortalama tüketici için sonraki markanın önceki markayı akla getireceği gerçeği, böyle bir irtibatın varlığına eşdeğerdir.”
Bu test, karıştırma testinden niteliksel olarak farklıdır: Karıştırılma İhtimali (8(1)(b)) Zihinsel İrtibat (8(5)) “Bu aynı marka mı?” “Bu, şu meşhur markayı hatırlatıyor” Kaynak karışıklığı Çağrışımsal bağlantı Daha yüksek benzerlik gerekir Daha düşük benzerlik eşiği Aynı/benzer mallar Farklı mallar da olabilir
Haksız Yararlanma (Free-Riding/Parasitism)
İrtibat tespit edildikten sonra, Kurul zarar türünü değerlendiriyor. Madde 8(5) EUTMR’nin üç alternatif zarar türünden biri yeterlidir:
- Ayırt edici niteliğe zarar (dilution/seyreltme)
- İtibara zarar (tarnishment/lekelenme)
- Ayırt edici nitelik veya şöhretten haksız yararlanma ✓
L’Oréal Doktrini (C-487/07)
Kurul, “haksız yararlanma” kavramını L’Oréal kararına (§ 49) dayanarak tanımlıyor:
“Bir üçüncü kişi, tanınmış bir markaya benzer bir işaret kullanarak o markanın cazibesi, şöhreti ve prestijinden yararlanmaya çalıştığında, hiçbir mali tazminat ödemeden ve bu konuda kendi çabalarını göstermek zorunda kalmadan, o markanın imajını yaratmak ve sürdürmek için marka sahibinin yaptığı pazarlama çabasını sömürdüğünde, bu kullanımdan kaynaklanan avantaj, o markanın ayırt edici niteliğinden veya şöhretinden haksız yararlanılmış bir avantaj olarak kabul edilmelidir.”
Somut Değerlendirme
Kurul, haksız yararlanmanın şu şekilde gerçekleşeceğini tespit ediyor:
- İmaj Transferi: Tüketiciler, benzer tasarım nedeniyle Alten Kräuterfrau’nun Jägermeister ile aynı kaliteye sahip olduğunu düşünebilir
- Bedelsiz Yararlanma: Polini, Jägermeister’ın yıllar süren yatırımı ile oluşturduğu itibardan bedelsiz yararlanır
- Satış Avantajı: Bu irtibat, Polini’nin satışlarını haksız şekilde artırabilir
“Haklı Neden” Savunmasının Reddi
Polini, “geleneksel Alman acı likörü” stiline atıfta bulunduğunu savundu. Kurul bu savunmayı iki gerekçeyle reddetti:
1. Kanıtlama Yükü
Madde 8(5) EUTMR’de haklı neden iddiasının ispat yükü başvuru sahibindedir (Intel, § 39). Polini, iddiasını kanıtlayamadı.
2. Stil Yaratıcısı Paradoksu
“Geleneksel Alman stili büyük ölçüde Jägermeister’ın kendi ürünlerinin görünümüne dayanmaktadır. Almanya’da %38 pazar payı ile açık ara lider olan ve 1937’den beri piyasada bulunan Jägermeister, bu ‘geleneksel’ görünümü büyük ölçüde kendisi yaratmıştır. Dolayısıyla, büyük ölçüde rakibin kendisinin yarattığı ve kendi ticari markalarıyla korunan ‘geleneksel Alman’ stilini kopyalamakta haklı neden olamaz.” (§ 66)
Bu, circular reasoning (döngüsel akıl yürütme) olarak nitelendirilebilir: Bir stil o kadar baskın hale gelirse, artık “genel stil” değil, o markanın ayırt edici özelliği haline gelir.
Kararda Belirlenen Hukuki İlkeler
1. İrtibat İçin Gerekli Minimum Benzerlik Eşiği
“Uzak kavramsal benzerlik” + görsel benzerlik unsurları = Madde 8(5) için yeterli benzerlik eşiği (§ 40)
2. Tanınmışlığın Dengeleyici Etkisi
Yüksek tanınmışlık seviyesi, düşük benzerlik derecesini telafi edebilir (Intel, § 69):
“Görsel ve fonetik farklı yönler, yüksek tanınmışlık derecesi ile malların özdeşliği ve işaretlerin kavramsal benzerliği gibi güçlü faktörleri dengelemek için yeterli değildir.” (§ 51)
3. Gerçek Zarar Kanıtı Gerekmez
“Madde 8(5) EUTMR amaçları için önceki ticari markanın sahibinin markasına fiili ve mevcut zarar göstermesi gerekmez. Başvuru yapılan markanın sahibinin markasını kullanmasından böyle bir zararın doğacağı öngörülebilir olduğunda, önceki marka sahibinin bu kullanımı yasaklayabilmek için fiilen gerçekleşmesini beklemesi gerekli değildir.” (§ 54, Intel § 38)
4. Mantıksal Çıkarımlar ve İhtimaller Analizi Yeterli
Zarar riski, mantıksal çıkarımlar, ihtimaller analizi ve ilgili ticari sektördeki normal uygulamalar dikkate alınarak tespit edilebilir (Nasdaq, T-47/06, § 54).
Prosedürel Not: Kesinleşmiş Kararların Bağlayıcılığı
Önemli bir prosedürel nokta: Kurul, benzerlik konusundaki önceki kararının (R 281/2022-4) kesinleştiğini ve bu konuda yeniden değerlendirme yapılamayacağını belirtti:
“Bu karar, tebliğ tarihinden itibaren iki ay içinde Genel Mahkeme’de bu karara karşı dava açılmadığından kesinleşmiştir (Madde 72(5) EUTMR).” (§ 41)
Bu, res judicata (kesinleşmiş hüküm) ilkesinin marka itiraz prosedürlerinde uygulanmasını gösteriyor.
Sonuç: Madde 8(5)’in Geniş Koruma Alanı
Bu karar, Madde 8(5) EUTMR’nin tanınmış markalara sağladığı genişletilmiş korumanın kapsamını net bir şekilde ortaya koyuyor:
Ana İlkeler:
- Karıştırılma gerekmez, zihinsel irtibat yeterlidir
- Düşük benzerlik + yüksek şöhret = irtibat kurulması muhtemel
- Haksız yararlanma için fiili zarar kanıtı gerekmez, risk yeterlidir
- “Genel stil” savunması, o stili yaratan markanın kendisine karşı kullanılamaz
Pratik Sonuç: Piyasada dominasyonu olan tanınmış markaların koruması, standart karıştırılma analizinden çok daha geniştir. Rakipler, “tüketici karıştırmaz” savunmasına güvenemez.
#️⃣ #TrademarkLaw #EUIPODecision #IntellectualProperty #BrandProtection #LikelihoodOfConfusion #Zihinselİrtibat #Jagermeister #EUIPO #MarkaHukuku #Kararİncelemesi #FikriMülkiyet #TradeMarkDisputes