Ankaralı Coşkun’un düğün videosunda seslendirilen “Ne Bilsin Eller” için açtığı dava ile Kazım Koyuncu’nun “Uy Aha” eserini paylaşan öğretmene yönelik 50.000 TL talebinin geri çekilmesi — FSEK’in amatör, kişisel veya ticari amaç taşımayan paylaşımlar için dahi son derece katı ve kapsamlı uygulandığını gösteriyor. FSEK m.23’teki temsil hakkı ile m.25’teki umuma iletim hakkı, düğün kaydı da olsa sosyal medya paylaşımı da olsa izne tabi; “kişisel kullanım”, “amatörlük” veya “gelir elde etmeme” hukuki sorumluluğu kaldırmıyor, sadece tazminat miktarını etkiliyor. Ankaralı Coşkun örneğinde ihlal iddiası tazminat hesabını gündeme getirirken, Kazım Koyuncu olayında mirasçının şikâyeti geri çekmesi süreci fiilen bitirdi; ancak her iki örnek birlikte değerlendirildiğinde, sosyal medya çağında eser sahiplerinin haklarının geniş, kullanıcıların sorumluluğunun ise düşündüğünden çok daha ağır olduğu net şekilde ortaya çıkıyor.
1. Giriş: Gündemin Ortak Sorusu
Son haftalarda iki ayrı olay Türkiye’de telif hukukunu yeniden gündeme taşıdı: Düğünlerinde “Ne Bilsin Eller” şarkısını seslendirip paylaşan çifte Ankaralı Coşkun’un açtığı telif davası, “Uy Aha” eserini sosyal medyada paylaşan öğretmene yöneltilen 50.000 TL’lik talep ve ardından gelen şikâyetin geri çekilmesi. Bu gelişmeler, “Amatör veya ticari olmayan paylaşımlar telif hakkı ihlali oluşturur mu?” sorusunu gündemin merkezine taşımıştır.
FSEK hükümleri açısından cevap nettir: Oluşturur. Aşağıda bu iki olayı Kanun çerçevesinde teknik ve akademik bir bakışla inceliyoruz.
2. FSEK’in Teknik Çerçevesi: Hangi Haklar İhlal Ediliyor?
FSEK’e göre müzik eserlerinin ekonomik hakları şunlardır:
- m.21 – Çoğaltma Hakkı
- m.22 – Yayma Hakkı
- m.23 – Temsil Hakkı (icra incelemesi)
- m.25 – Umuma İletim Hakkı
Bir eserin: düğünde icra edilmesi, video kaydı alınması, sosyal medyada paylaşılması, hem temsil hem de umuma iletim haklarının izinsiz kullanımına yol açar.
Bu hakların kullanımı yalnızca eser sahibinin veya mali hakları devralan meslek birliğinin izniyle mümkündür.
3. Ankaralı Coşkun Davası – FSEK Açısından Teknik Yorum
a) Temsil Hakkının İhlali (FSEK m.23)
“Ne Bilsin Eller” eserinin düğünde canlı seslendirilmesi bir temsil (icra) işlemidir. Düğün salonunun toplu lisansı olsa bile, performansın kaydedilip paylaşılması yeni bir kullanım türüdür ve ayrı izin gerektirir.
b) Umuma İletim İhlali (FSEK m.25)
Video sosyal medyaya yüklendiğinde erişim sayısı önemli değildir. Kriter şudur: Herhangi bir kişi videoya ulaşabiliyorsa “umuma iletim” vardır.
c) Bağlantılı Haklar (FSEK m.80)
Eserin icracısı, yapımcısı ve bestecisi bakımından da ihlal meydana gelir.
d) Tazminatın Dayanağı
300.000 TL’lik talep FSEK m.70–72 kapsamındaki maddi/manevi tazminat hükümlerine dayanır. Tutar belirlenirken:
- Eserin ekonomik değeri,
- Viral yayılım,
- Kullanımın niteliği,
- Eser sahibinin uğradığı olası zarar
dikkate alınır.
4. Kazım Koyuncu Eseri Olayı – FSEK Açısından Teknik Yorum
a) Umuma İletim Hakkının İhlali (m.25)
Öğretmenin “Uy Aha” videosunu paylaşması, doğrudan umuma iletim hakkını ihlal eder. Bu kullanım şekli: Ticari amaç taşımaması hâlinde bile hukuka aykırıdır.
b) Şikâyetin Geri Çekilmesi
FSEK ihlalleri çoğu zaman şikâyete bağlı suçlar değildir. Ancak hak sahibi: tazminat talebinden vazgeçebilir, manevi hak iddiasını geri çekebilir, ceza soruşturması için şikâyetini kaldırabilir. Bu durumda süreç fiilen sona erer.
c) Mirasçının “sehven” açıklamasının önemi
Bu değerlendirme, hak sahibinin takdir yetkisinin genişliğini ve sosyal baskı ile toplumsal algının süreci doğrudan etkileyebileceğini gösterir.
5. FSEK Açısından Olayların Ortak Değerlendirmesi
a) Amatörlük Bir İstisna Değildir
FSEK’te amatör, hobi amaçlı veya kişisel kullanım istisnası yoktur. Kullanım özel gün videosu da olsa izinsizse ihlal vardır.
b) Ticari Olmaması Sorumluluğu Kaldırmaz
“Sadece paylaştım, para kazanmadım” savunması yalnızca tazminat miktarında etkili olabilir; ihlal niteliğini ortadan kaldırmaz.
d) Viral Yayılım Tazminatı Artırır
İzlenme sayısı arttıkça hak sahibinin talep edebileceği miktar da artabilir.
e) Hak Sahibi İsterse Süreci Durdurabilir
Kazım Koyuncu olayında olduğu gibi, hak sahibi iradesi süreci tamamen bitirebilir.
6. Sonuç: Dijital Çağda FSEK Katıdır ve Kapsayıcıdır
Bu olaylar, sosyal medya çağında telif hukukunun ne kadar geniş kapsamlı olduğunu göstermektedir. Arka planda çalan bir müzik, amatör bir düğün videosu veya sınıf içi etkinlik kaydı bile FSEK kapsamında izne tabidir.
Türkiye’de telif bilincinin güçlenmesi hem hak sahiplerinin haklarının korunması hem de kullanıcıların beklenmedik hukuki risklerle karşılaşmaması açısından zorunludur.
#FSEK #TelifHakkı #Umumaİletim #TemsilHakkı #MüzikEserleri #Telifİhlali #AnkaralıCoşkun #KazımKoyuncu #SosyalMedyaHukuku #Copyright #BağlantılıHaklar #HukukiAnaliz