İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi 44. Hukuk Dairesi’nin 2021/737 E. – 2024/667 K. sayılı kararına konu olayda (Yargıtay 11. HD’nin 2024/3590 E. – 2025/2163 K. sayılı kararıyla onanmıştır); Bir ürün, dış yüzeyinde “Youmore” markasıyla satılmakta; ancak bu etiketin sökülmesi durumunda altından “win” ibaresi ortaya çıkmaktadır. Ürün tüketiciye yalnızca “Youmore” markası ile sunulmakta, “win” ibaresi ise kaplama altında gizli kalmaktadır. Peki, bu durumda “win” ibaresi marka hakkına tecavüz teşkil eder mi?
🔎 Kararın Özeti ve Hukuki Değerlendirme
1. Marka Hakkına Tecavüz Açısından İnceleme
Mahkeme, “Youmore” ibareli etiketin ürünün üzerine body sleeve yöntemiyle kaplanmasının ardından, ürünün bu haliyle nihai tüketiciye ulaşmasını dikkate alarak şu sonuca varmıştır:
Ürünün piyasada “Youmore” markası ile sunulmuş olması, fiili kullanımı bu markaya ait kılar. Alt kısımda yer alan “win” ibaresi, tüketiciye doğrudan sunulmadığı ve ürünün görünür yüzeyinde yer almadığı sürece, marka hakkına doğrudan bir tecavüz teşkil etmemektedir. Tüketici bu ürünü alırken “win” markasını görmemekte, dolayısıyla bu markanın ticari kaynak işaret etme fonksiyonu gerçekleşmemektedir.
Bu yaklaşım, marka hukukunun temel ilkesi olan “markasal kullanım” şartına dayanmaktadır. Avrupa Birliği Adalet Divanı (CJEU) da benzer şekilde “ticari kullanım” olmayan durumlarda marka hakkı ihlali oluşmayacağını vurgulamaktadır (örneğin bkz: C-206/01 Arsenal v Reed ve C-48/05 Adam Opel kararları). Türk hukukunda da SMK m.29 uyarınca bir ihlalden bahsedilebilmesi için markanın ticaret alanında kullanılmış olması gereklidir.
2. Haksız Rekabet Açısından Değerlendirme
Her ne kadar doğrudan marka hakkına tecavüz söz konusu değilse de, mahkeme kararında asıl kritik tespit şudur:
❝ Tüketici, Youmore markasıyla satın aldığı bir ürünün etiketini söktüğünde altında “win” ibaresi ile karşılaşıyorsa, bu durum davacının markasının itibarını zedeleyebilir. ❞
Bu durumun Türk Ticaret Kanunu m.54 ve m.55 kapsamında haksız rekabet teşkil ettiği kanaatine varılmıştır.
Haksız rekabet yönünden gerekçe:
Ürünün altındaki “win” ibaresi tüketicide yanıltıcı bir algıya neden olabilir. Özellikle etiket söküldüğünde ortaya çıkan bu ibare, “marka değiştirilmiş”, “orijinalliği sorgulanır” veya “başka bir firmanın ürünü kullanılmış” izlenimi yaratabilir. Bu ise piyasada markalar arası itibar aşındırmasına, tüketicinin güven kaybına ve ticari düzende bozulmaya yol açar.
Nitekim bu tarz örtülü kullanımlar, geçmişte “kaynak karıştırması” ya da “dolaylı taklitçilik” kapsamında haksız rekabet olarak değerlendirilmiştir (bkz: Yargıtay 11. HD, 2021/3702 E., 2022/4870 K.). Buradaki fark, doğrudan markasal kullanım olmaksızın da fiili sunum ve algı üzerinden haksız rekabet sorumluluğu doğabileceği yönündedir.
📌 Sonuç ve Uygulama Etkileri
Hukuki Başlık
Mahkeme Değerlendirmesi
Marka Hakkına Tecavüz
❌ Kaplama altındaki ibare, doğrudan tüketime sunulmadığı için tecavüz oluşturmaz.
Ticari Kullanım
❌ “Win” ibaresi tüketiciye doğrudan sunulmadığı için ticari kullanım olarak sayılmaz.
Haksız Rekabet
✅ TTK m.54 ve 55 kapsamında marka itibarı açısından yanıltıcılık ve zarar mevcuttur.
Nihai Tüketici Algısı
✅ Etiketin sökülmesiyle ortaya çıkan ibare tüketiciyi yanıltabilir.
📚 Uluslararası Karşılaştırma
AB hukukunda da post-sale confusion (satış sonrası karışıklık) kavramı, bu tarz durumlar için geçerli olabilir. ABD’de de Material Difference Doctrine uyarınca, ürünün görünüşünün tüketiciyi aldatıcı şekilde değiştirilmesi, telif veya marka hakkı ihlali olmasa bile unfair competition (haksız rekabet) doğurabilir.
📢 Değerlendirme
Bu karar, ürünün nihai kullanımındaki detayların da marka hukuku kapsamında önem taşıdığını ve yalnızca vitrindeki görünümün değil, ürünle temas halindeki tüm katmanların incelenmesi gerektiğini göstermektedir.
Marka sahiplerinin, body sleeve veya benzeri kaplama yöntemleriyle başka markaları örtmeleri hâlinde, bu işlemin haksız rekabet boyutunu dikkate alarak tedbirli davranmaları gereklidir. Özellikle marka izi kalacak şekilde kaplama yapılması, marka erozyonuna veya tüketici nezdinde güven aşınmasına neden olabilir.