BaÅŸvurucu hakkındaki tutuklama tedbirinin ölçülü olup olmadığının da belirlenmesi gerekir. Bir tutuklama tedbirinin Anayasa’nın 13. ve 19. maddeleri kapsamında ölçülülüğünün belirlenmesinde somut olayın tüm özellikleri dikkate alınmalıdır (Gülser Yıldırım (2), § 151). Öncelikle terör suçlarının soruÅŸturulması kamu makamlarını ciddi zorluklarla karşı karşıya bırakmaktadır. Bu nedenle kiÅŸi hürriyeti ve güvenliÄŸi hakkı, adli makamlar ve güvenlik görevlilerinin -özellikle organize olanlar olmak üzere- suçlarla ve suçlulukla etkili bir ÅŸekilde mücadelesini aşırı derecede güçleÅŸtirmeye neden olabilecek ÅŸekilde yorumlanmamalıdır (aynı yöndeki deÄŸerlendirmeler için bkz. Devran Duran, § 64).
A.T. BAŞVURUSU (Başvuru Numarası: 2017/23145) Karar Tarihi: 11/2/2021
Anayasa’nın “Temel hak ve hürriyetlerin kullanılmasının durdurulması” kenar baÅŸlıklı 15. maddesi şöyledir:
“SavaÅŸ, seferberlik, sıkıyönetim veya olaÄŸanüstü hallerde, milletlerarası hukuktan doÄŸan yükümlülükler ihlâl edilmemek kaydıyla, durumun gerektirdiÄŸi ölçüde temel hak ve hürriyetlerin kullanılması kısmen veya tamamen durdurulabilir veya bunlar için Anayasada öngörülen güvencelere aykırı tedbirler alınabilir.
Birinci fıkrada belirlenen durumlarda da, savaÅŸ hukukuna uygun fiiller sonucu meydana gelen ölümler dışında, kiÅŸinin yaÅŸama hakkına, maddî ve manevî varlığının bütünlüğüne dokunulamaz; kimse din, vicdan, düşünce ve kanaatlerini açıklamaya zorlanamaz ve bunlardan dolayı suçlanamaz; suç ve cezalar geçmiÅŸe yürütülemez; suçluluÄŸu mahkeme kararı ile saptanıncaya kadar kimse suçlu sayılamaz.”
Anayasa Mahkemesi, olaÄŸanüstü yönetim usullerinin uygulandığı dönemlerde alınan tedbirlere iliÅŸkin bireysel baÅŸvuruları incelerken Anayasa’nın 15. maddesinde ortaya konulan temel hak ve özgürlüklere iliÅŸkin güvence rejimini dikkate alacağını belirtmiÅŸtir. Buna göre olaÄŸanüstü bir durumun bulunması ve bunun ilan edilmesinin yanı sıra bireysel baÅŸvuruya konu temel hak ve özgürlüklere müdahale teÅŸkil eden tedbirin olaÄŸanüstü durumla baÄŸlantılı olması hâlinde inceleme Anayasa’nın 15. maddesi uyarınca yapılacaktır (Aydın Yavuz ve diÄŸerleri, §§ 187-191).
SoruÅŸturma mercilerince baÅŸvurucuya yöneltilen ve tutuklama tedbirine konu olan suçlama, baÅŸvurucunun darbe teÅŸebbüsünün arkasındaki yapılanma olduÄŸu belirtilen FETÖ/PDY’nin üyesi olduÄŸu iddiasıdır. Anayasa Mahkemesi, anılan suçlamanın olaÄŸanüstü hâl ilanını gerekli kılan olaylarla ilgili olduÄŸunu deÄŸerlendirmiÅŸtir (Selçuk Özdemir [GK], B. No: 2016/49158, 26/7/2017, § 57).
Bu itibarla baÅŸvurucu hakkında uygulanan tutuklama tedbirinin hukuki olup olmadığının incelenmesi Anayasa’nın 15. maddesi kapsamında yapılacaktır. Bu inceleme sırasında öncelikle baÅŸvurucunun tutuklanmasının baÅŸta Anayasa’nın 13. ve 19. maddeleri olmak üzere diÄŸer maddelerinde yer alan güvencelere aykırı olup olmadığı tespit edilecek, aykırılık saptanması hâlinde ise Anayasa’nın 15. maddesindeki ölçütlerin bu aykırılığı meÅŸru kılıp kılmadığı deÄŸerlendirilecektir (Aydın Yavuz ve diÄŸerleri, §§ 193-195, 242; Selçuk Özdemir, § 58).
Kabul Edilebilirlik Yönünden
Açıkça dayanaktan yoksun olmadığı ve kabul edilemezliğine karar verilmesini gerektirecek başka bir neden bulunmadığı anlaşılan bu bölümdeki iddiaların kabul edilebilir olduğuna karar verilmesi gerekir.
Esas Yönünden
Genel Ä°lkeler
Tutuklamanın hukukiliğinin incelenmesinde dikkate alınacak genel ilkeler için bkz. Mustafa Baldır, B. No: 2016/29354, 4/4/2018, §§ 54-60; Zafer Özer, B. No: 2016/65239, §§ 38-45.
İlkelerin Olaya Uygulanması
. Somut olayda öncelikle başvurucunun tutuklanmasının kanuni dayanağının olup olmadığının belirlenmesi gerekir.
BaÅŸvurucu, darbe teÅŸebbüsünün arkasındaki yapılanma olduÄŸu belirtilen FETÖ/PDY’nin üyesi olduÄŸu suçlamasıyla 4/12/2004 tarihli ve 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 100. maddesi uyarınca tutuklanmıştır.
DiÄŸer taraftan baÅŸvurucu 24/2/1983 tarihli ve 2802 sayılı Hakimler ve Savcılar Kanunu’nda hâkimlerle ilgili olarak öngörülen usule iliÅŸkin güvencelerin hiçbirine riayet edilmeksizin, yetkili ve görevli olmayan mahkemece tutuklandığını iddia etmektedir.
Anayasa Mahkemesi Yıldırım Turan ([GK], B. No: 2017/10536, 4/6/2020, §§ 102-147) kararında ilgili kanunlar çerçevesinde konuyu etraflıca değerlendirmiş ve Yargıtay içtihatlarına da değinerek terör örgütüne üye olma suçunun kişisel bir suç olduğunu, Yüksek Mahkeme üyelerinden farklı olarak hâkim ve Cumhuriyet savcıları yönünden ağır ceza mahkemesinin görevine giren suçüstü hâli bulunmasa da kişisel suçlarına ilişkin olarak soruşturma yürütülmesi için izin şartı bulunmadığını belirterek vergi mahkemesi üyesi (hâkim) olan başvurucunun tutuklanmasının kanuni dayanağının bulunduğu sonucuna varmıştır.
Somut olayda anılan karardan ayrılmayı gerektiren bir durum söz konusu değildir. Dolayısıyla somut olayın koşullarında başvurucunun kanuna aykırı olarak tutuklandığı iddiası yerinde değildir. Bu itibarla başvurucu hakkında uygulanan tutuklama tedbirinin kanuni dayanağı bulunmaktadır.
Kanuni dayanağı bulunduğu anlaşılan tutuklama tedbirinin meşru bir amacının olup olmadığı ve ölçülülüğü incelenmeden önce tutuklamanın ön koşulu olan suçun işlendiğine dair kuvvetli belirti bulunup bulunmadığının değerlendirilmesi gerekir.
Başvurucu hakkındaki tutuklama ve tutukluluğa itirazın reddi kararlarında kuvvetli suç şüphesinin varlığını gösteren somut olguların bulunduğu genel olarak belirtilmiş fakat bunlara ilişkin bir açıklamaya yer verilmemiştir.
Bununla birlikte başvuruya konu soruşturma dosyasından başvurucunun YARSAV üyeliğinin ve hakkında tanık beyanları ile MASAK raporunun bulunduğu anlaşılmıştır. Nitekim iddianamede de başvurucunun meslekten ihraç edilmiş olmasının yanı sıra bahsi geçen delillere yer verildiği görülmektedir (bkz. § 19).
Bu kapsamda öncelikle başvurucu hakkındaki tanık beyanlarının kuvvetli suç belirtisi yönünden değerlendirilmesi gerekmektedir.
Ä°ddianameye yansıyan tanık ifadeleri incelediÄŸinde R.Ãœ. dışındaki diÄŸer tanıkların beyanlarında baÅŸvurucu aleyhine bir hususun yer almadığı görülmektedir. R.Ãœ. ise beyanında baÅŸvurucunun 2012 yılında Batman’a atandıktan sonra kendisiyle aynı sohbet grubunda yer aldığını ve birlikte örgütün kitap okuma kampı dâhilinde Gaziantep’e giderek bir faaliyet gerçekleÅŸtirdiklerini belirtmiÅŸtir (bkz. § 19). Ä°ddianamede yer alan tanık beyanlarının yanı sıra kovuÅŸturma aÅŸamasında ifadesine baÅŸvurulan gizli tanık Defne de baÅŸvurucuyu üniversite yıllarından tanıdığını, baÅŸvurucunun 1999 ile 2003 yılları arasındaki öğrencilik döneminde örgüte baÄŸlı öğrenci yapılanmasına ait evlerde kaldığını, örgüte baÄŸlı öğrencilerin kurduÄŸu Genç Hukukçular Kulübünün bir dönem baÅŸkanlığını yürüttüğünü ifade etmiÅŸtir. BaÅŸvurucunun 2003-2004 yıllarında örgüte ait hâkim-savcı sınavlarına hazırlık evlerinde kaldığını ise bu evlerde kalan idari yargı hâkimi K.G.den bizzat duyduÄŸunu belirten tanık ayrıca -baÅŸvurucunun meslekte olduÄŸu dönemde- örgüt içinde etkili isimlerden olan M.T. ile konuÅŸtuÄŸunu ve ondan baÅŸvurucunun örgüt toplantılarına katıldığı, örgütle baÄŸlantısının devam ettiÄŸi yönünde bilgiler aldığını ifade etmiÅŸtir (bkz. § 22).
Tanık beyanlarının yanı sıra kovuşturma aşamasında ortaya çıkan bir diğer delil ise örgüt mensubu olduğu yönünde haklarında soruşturma yürütülen iki kişi arasında 2015 yılında gerçekleşen ByLock yazışmaları olmuştur. Söz konusu yazışmalarda başvurucu ile ilgili olarak özetle özel hayatına dair birtakım sıkıntılar yaşadığı, eskiden gruplarda yer aldığı hâlde grubun dağılması üzerine uzun süre kendisiyle ilgilenilmediği için manevi boşluğa düştüğü, özel hayatında yaşadığı sıkıntılar nedeniyle kendisine yaklaşarak örgüte sızmaya çalışan insanların olabileceği yönünde başvurucunun uyarıldığı, kendisi ile özel olarak ya da yeniden bir gruba dâhil edilmek suretiyle ilgilenilmesi gerektiği, gerekirse başka bir yere atamasının yaptırılabileceği, bu sürece kadar da tedbirin elden bırakılmaması lüzumu belirtilmiştir (bkz. § 23).
Başvurucu hakkındaki tanık beyanları ve ByLock yazışmaları bir bütün olarak değerlendirildiğinde başvurucunun üniversite döneminden itibaren örgüt ile irtibatının olduğuna ve bunun meslek hayatında da devam ettiğine dair kuvvetli suç belirtisi bulunduğuyönünde soruşturma mercilerince ve tutukluluğa karar veren yargı organlarınca yapılan değerlendirmelerin keyfî ve temelsiz olduğunu söylemek mümkün değildir (Alparslan Altan [GK], B. No: 2016/15586, 11/1/2018, §§ 132-135; Erdal Tercan [GK], B. No: 2016/15637, 12/4/2018, §§ 149-152).
Diğer taraftan başvurucu hakkında uygulanan tutuklama tedbirinin meşru bir amacının olup olmadığının değerlendirilmesi gerekir. Bu değerlendirmede tutuklama kararının verildiği andaki genel koşullar gözardı edilmemelidir.
Darbe teÅŸebbüsü sırasında gerçekleÅŸen vahim olayların toplumda oluÅŸturduÄŸu kaygı, teÅŸebbüsün faili olduÄŸu belirtilen FETÖ/PDY’nin örgütlenmesinin karmaşıklığı ve bu yapılanmanın arz ettiÄŸi tehlike (Aydın Yavuz ve diÄŸerleri, §§ 15-19, 26) darbe teÅŸebbüsüne iliÅŸkin faaliyetler kapsamında ülke genelinde binlerce kiÅŸi tarafından icra edilen, suç oluÅŸturabilecek nitelikteki on binlerce eylemin aynı anda iÅŸlenmesi, bunun yanı sıra çoÄŸunluÄŸu önemli yerlerde kamu görevlisi olan on binlerce şüpheli hakkında doÄŸrudan darbeyle iliÅŸkili olmasa da FETÖ/PDY’ye mensubiyet nedeniyle ivedilikle soruÅŸturma yapılması ihtiyacı birlikte dikkate alındığında soruÅŸturma konusu olaylara iliÅŸkin delillerin saÄŸlıklı bir ÅŸekilde toplanabilmesi ve soruÅŸturmaların güvenlik içinde yürütülebilmesi için tutuklama dışındaki koruma tedbirlerinin yetersiz kalması söz konusu olabilir (aynı yöndeki deÄŸerlendirmeler için bkz. Aydın Yavuz ve diÄŸerleri, § 271; Selçuk Özdemir, § 78).
Darbe teÅŸebbüsüyle baÄŸlantılı veya darbe teÅŸebbüsüyle baÄŸlantılı olmasa bile teÅŸebbüsün faili olduÄŸu belirtilen FETÖ/PDY ile baÄŸlantılı kiÅŸilerin teÅŸebbüs sırasında veya sonrasında ortaya çıkan kargaÅŸadan yararlanmak suretiyle kaçma imkânı ve bu dönemde delillere etki edilmesi ihtimali normal zamanda iÅŸlenen suçlara göre çok daha fazladır. DiÄŸer taraftan FETÖ/PDY’nin ülkedeki neredeyse tüm kamu kurum ve kuruÅŸlarında örgütlenmiÅŸ olması, yüz elliyi aÅŸkın ülkede faaliyet göstermesi ve ciddi seviyede uluslararası ittifaklarının bulunması, bu yapılanma ile ilgili olarak soruÅŸturmaya tabi tutulan kiÅŸilerin yurt dışına kaçmasını ve yurt dışında barınmasını büyük ölçüde kolaylaÅŸtıracaktır (aynı yöndeki deÄŸerlendirmeler için bkz. Aydın Yavuz ve diÄŸerleri, § 272; Selçuk Özdemir, § 79).
BaÅŸvurucunun tutuklanmasına esas alınan silahlı terör örgütü üyesi olma suçu, Türk hukuk sistemi içinde ağır cezai yaptırımlar öngörülen suç tipleri arasında olup isnat edilen suça iliÅŸkin olarak kanunda öngörülen cezanın ağırlığı kaçma şüphesine iÅŸaret eden durumlardan biridir (aynı yöndeki deÄŸerlendirmeler için bkz. Hüseyin Burçak, B. No: 2014/474, 3/2/2016, § 61; Devran Duran [GK], B. No: 2014/10405, 25/5/2017, § 66). Ayrıca anılan suç 5271 sayılı Kanun’un 100. maddesinin (3) numaralı fıkrasında yer alan ve kanun gereÄŸi tutuklama nedeni varsayılabilen suçlar arasındadır (Gülser Yıldırım (2) [GK], B. No: 2016/40170, 16/11/2017, § 148).
Somut olayda Ankara 9. Sulh Ceza Hâkimliğince başvurucunun tutuklanmasına karar verilirken işlendiği iddia olunan silahlı terör örgütüne üye olma suçunun niteliğine, kanunda öngörülen yaptırımın ağırlığına, delilleri karartma şüphesinin bulunmasına ve tutuklamanın ölçülülüğüne dayanıldığı görülmektedir.
Dolayısıyla tutuklama kararının verildiği andaki genel koşullar ve somut olayın yukarıda belirtilen özel koşulları ile Ankara 9. Sulh Ceza Hâkimliği tarafından verilen kararın içeriği birlikte değerlendirildiğinde başvurucu yönünden özellikle -suçun ağırlığına atfen- delilleri karartma ve kaçma şüphesine yönelen tutuklama nedenlerinin olgusal temellerinin olduğu söylenebilir.
BaÅŸvurucu hakkındaki tutuklama tedbirinin ölçülü olup olmadığının da belirlenmesi gerekir. Bir tutuklama tedbirinin Anayasa’nın 13. ve 19. maddeleri kapsamında ölçülülüğünün belirlenmesinde somut olayın tüm özellikleri dikkate alınmalıdır (Gülser Yıldırım (2), § 151). Öncelikle terör suçlarının soruÅŸturulması kamu makamlarını ciddi zorluklarla karşı karşıya bırakmaktadır. Bu nedenle kiÅŸi hürriyeti ve güvenliÄŸi hakkı, adli makamlar ve güvenlik görevlilerinin -özellikle organize olanlar olmak üzere- suçlarla ve suçlulukla etkili bir ÅŸekilde mücadelesini aşırı derecede güçleÅŸtirmeye neden olabilecek ÅŸekilde yorumlanmamalıdır (aynı yöndeki deÄŸerlendirmeler için bkz. Devran Duran, § 64). Özellikle darbe teÅŸebbüsüyle veya FETÖ/PDY ile baÄŸlantılı soruÅŸturmaların kapsamı ve niteliÄŸi ile FETÖ/PDY’nin özellikleri de dikkate alındığında bu soruÅŸturmaların diÄŸer ceza soruÅŸturmalarına göre çok daha zor ve karmaşık olduÄŸu ortadadır (Aydın Yavuz ve diÄŸerleri, § 350).
Öte yandan başvurucu sağlık sorunları olduğu hâlde tutuklandığını ileri sürmüş ise de bu nedenle ceza infaz kurumunda yaşamını idame ettiremeyeceği yönünde bir delil ortaya koyamamıştır. Somut olayın yukarıda belirtilen özellikleri dikkate alındığında isnat edilen suç için öngörülen yaptırımın ağırlığını, işin niteliğini ve önemini de gözönünde tutarak başvurucu hakkında uygulanan tutuklama tedbirinin ölçülü olduğu ve adli kontrol uygulamasının yetersiz kalacağı sonucuna varılmasının keyfî ve temelsiz olduğu söylenemez.
Açıklanan gerekçelerle baÅŸvurucunun tutuklamanın hukuki olmadığı iddiasına iliÅŸkin olarak Anayasa’nın 19. maddesinin üçüncü fıkrası ile güvence altına alınan kiÅŸi hürriyeti ve güvenliÄŸi hakkının ihlal edilmediÄŸine karar verilmesi gerekir.
Buna göre baÅŸvurucunun kiÅŸi hürriyeti ve güvenliÄŸi hakkına tutuklama yoluyla yapılan müdahalenin Anayasa’da (13. ve 19. maddelerde) bu hakka dair yer alan güvencelere aykırılık oluÅŸturmadığı görüldüğünden Anayasa’nın 15. maddesinde yer alan ölçütler yönünden ayrıca bir inceleme yapılmasına gerek bulunmamaktadır.
tutukluluk tutukluluk tutuklama tutuklama haksız tutuklama haksız tutuklama tutuklama dava tutuklama dava aym tutuklama aym tutuklama tutuklama tazminat tutuklama tazminat aym tutuklama avukat aym tutuklama avukat aym başvuru aym başvuru aym dava aym dava aym bireysel başvuru aym bireysel başvuru bireysel başvuru avukat bireysel başvuru avukat bireysel başvuru dava bireysel başvuru dava aym avukat aym avukat aym davası aym davası tutuklama itiraz tutuklama itiraz tutuklama aym itiraz tutuklama aym itiraz anayasa mahkemesi tutuklama itiraz anayasa mahkemesi tutuklama itiraz
