Yemek Tariflerinin Patent İle Korunması

Gıda Reçetelerini Korumak: Karşılaştırmalı Hukuki Analiz ve Dava Hukuku Referansları

Giriş: Gıda tarifleri, yaratıcılık, gelenek ve yeniliğin bir karışımıdır. Mutfak dünyasında, tarifler genellikle fikri mülkiyetin bir parçası olarak kabul edilir ve korunmaya değer görülür. Ancak, gıda tariflerinin patent yasası kapsamında korunma derecesi, ülkelere göre değişmektedir. Bu makale, gıda tariflerinin korunmasına ilişkin karşılaştırmalı bir analiz sunmakta ve ilgili dava hukuku örneklerine odaklanmaktadır.

Gıda Tarifleri için Patent Koruması: Amerika Birleşik Devletleri dahil olmak üzere birçok ülkede patent koruması, gıda tarifleri de dahil olmak üzere yeni ve aşikar olmayan buluşlar için geçerlidir.

Patent korumasından yararlanabilmek için bir gıda tarifinin yenilik, aşikar olmamak ve endüstriyel uygulanabilirlik kriterlerini karşılaması gerekir. Patentler, mucidi, sınırlı bir süre boyunca (genellikle 20 yıl) tescilli tarifi yapmak, kullanmak veya satmak için münhasır hak ile donatır.

Gıda Tariflerini Patentlendirmenin Zorlukları: Gıda tariflerini patentlendirmenin temel zorluklarından biri, aşikar olmamak kriterini karşılamaktır. Mahkemeler genellikle bir tarifin patent korumasını hak edecek yeterli buluş basamağına sahip olup olmadığını sorgular.

Diğer bir zorluk ise açıklama gerekliliğidir. Patent başvuru sahipleri, rekabet avantajını korumak için bir miktar gizlilik sağlarken, tarifi tekrarlanabilir kılmak için yeterli detayda açıklama yapmak zorundadır.

Dava Hukuku Yorumu:

• Nestlé Davası (ABD): Nestlé v. Cadbury davasında, ABD Federal Temyiz Mahkemesi, Nestlé’nin düşük yaÄŸlı çikolata ürünü yapmak için kullanılan yöntemin patentinin, açıklama eksikliÄŸi nedeniyle geçersiz olduÄŸuna karar verdi.

Mahkeme, patentli tarifteki mevcut malzemelerin ve işlemlerin kombinasyonunun, alanda zaten bilinenin ötesinde bir buluş basamağı içermediğini vurguladı.

• Neuschwanstein Davası (Avrupa BirliÄŸi): Avrupa’da Neuschwanstein davası, belirli bir peynir tarifinin patentlenebilirliÄŸini ele aldı.

Avrupa Patent Ofisi (EPO) patent başvurusunu, buluş basamağının olmaması ve teknik bir çözüm sunamaması gerekçesiyle reddetti.

• SuÅŸi Rulo Davası (Japonya): Japonya’da bir suÅŸi rulo tarifinin patentlenebilirliÄŸi ile ilgili dava, teknik yeniliÄŸin önemini vurguladı.

Japonya Patent Ofisi (JPO), patent başvurusunu onaylayarak tarifin kendine özgü hazırlanma yöntemini ve sağlık faydalarını vurguladı.

Patentlenebilecek Tarifler:

Bazı özel durumlarda, yemek tarifleri patent koruması kapsamına alınabilir. Bu durum, tarifin aşağıdaki gibi bazı kriterleri karşılaması halinde gerçekleşebilir:

• Teknik bir çözüm sunmak: Tarif, bilinen bir sorunu çözmek için yeni ve teknik bir yöntem sunmalıdır. ÖrneÄŸin, özel bir piÅŸirme tekniÄŸi veya gıdaların iÅŸlenmesi için yeni bir yöntem.
• Yenilikçi olmak: Tarif, daha önce bilinmeyen ve uygulanmayan bir yöntem içermelidir.
• Endüstriyel olarak uygulanabilir olmak: Tarif, ticari ölçekte üretilebilir ve kullanılabilir olmalıdır.

Türkiye’de Yemek Tariflerinin Patentlenmesine Ä°liÅŸkin Örnekler:

• 2023/010571: IZGARA YAPILABÄ°LÄ°R PEYNÄ°R VE ÃœRETÄ°M YÖNTEMÄ° BAÅžVURU AÅžAMASINDA
  Buluş Özeti Buluş özellikle ülkemizde ağırlıklı olarak kahvaltılarda tüketilen bir besin olan peynirin diğer öğünlerde de sevilerek tüketilmesi ve bir parçası haline gelmesi için ızgara yapılabilir formda bir peynirin üretilmesi ve üretim yöntemi ile ilgilidir. Bu sayede mevcut peynir çeşitliliğimiz artırılarak ızgara yapılarak veya tavada/tost makinesinde kızartılarak tüketilebilecek hem kahvaltılarda doğrudan tüketime uygun hem de yemek eşlikçisi olarak hazırlanabilecek veya sandviç, salata gibi çok farklı kullanım alanlarına uzanabilecek yeni bir peynir ürünü sağlanmaktadır.
• 2023/000468 YEŞİL Ä°KSÄ°R BAÅžVURU AÅžAMASINDA: Green Power yemeklerden önce, yemek sırasında, yemeklerden sonra, aç karnına, tok karnına, tercihen soÄŸuk olarak tüketilmesi önerilen, katkısız, doÄŸal aromalı, hoÅŸ lezzetli, ferahlatan bir içecektir.
• 2022/015231 Boz Antep Fıstıklı Safranlı Pilav: BuluÅŸ gıda sektöründe klasik pilav çeÅŸidinden farklı olarak içeriÄŸi ve aroması yükseltilerek pilavı daha zengin hale getirmek için geliÅŸtirilen piÅŸirilmiÅŸ yemekler ile ilgilidir. buluÅŸ özellikle zeytinyaÄŸi tereyaÄŸ çiÄŸ fındık boz antep fıstığı çam fıstığı kuşüzümü basmati pirinç limon kabuÄŸu rendesi limon suyu safran 10saat kaynatılmış dana pöç suyu saf su tuz karabiber içeriÄŸi olan ve kalitesi lezzeti faydası arttırılmış olan güç kuvvet saÄŸlık veren piÅŸirilmiÅŸ gıda ile ilgilidir.
• 2022/018476 ÖZET KÃœNADA BAÅžVURU: BuluÅŸ yiyecek sektörüyle ilgilidir. Türk yemek kültüründe bilinen adana kebabı ve künefe tatlısının teknik özellikleri kullanılarak farklı bir yemek türü oluÅŸturulmuÅŸtur. Adana kebabında kullanılan kıyma soÄŸan, al biber, maydanoz, sarımsak ve baharatların zırhla çekilmesi ile özleÅŸtirilmesi ve inceltilmesiyle bir harç hazırlanması, harcın ikiye bölünerek bir bölümünün tereyağı sürülmüş künefe kaplarının tabanına yayılarak konulması üzerine künefe peyniri ve kırık Antep fıstığı serpilmesi bunların üzerine de kalan adana kebap harcı konularak künefe piÅŸirme usulü olan kısık ateÅŸte(150° C ` de) ocak üzerinde çevrilerek piÅŸirme usulü ile piÅŸirilmesiyle ve ters düz edilerek her iki tarafının da piÅŸirilmesiyle oluÅŸturulur. PiÅŸtikten sonra üzerine toz fıstık serpilerek ve küçük lavaÅŸlarla servis edilir.
• 2022/010333 Keçiboynuzu Unu ile Glütensiz Kurabiye BAÅžVURU: Keçiboynuzu unu hem yemeklerde kullanılan hem de ÅŸifa kaynağı olan ürünlerdendir. Yemeklerde kakao ve ÅŸeker yerine kullanılabilen keçiboynuzu unu doÄŸal tatlandırıcı özelliÄŸe sahiptir. Keçiboynuzu faydaları bakımından özellikle kilo kontrolü saÄŸlamak isteyen kiÅŸiler için ve Glutensiz diyet, tanısı konmuÅŸ gluten intoleransı veya çölyak hastalığı olanlar için Keçiboynuzu Unlu Kurabiye yapılarak saÄŸlıklı atıştırmalık yiyecekler hazırlanabilir. Keçiboynuzunun sahip olduÄŸu ÅŸekerli tatlı yapısı ve kakao rengine sahip olma özellikleri kullanılarak glütensiz kurabiye yapılmasıdır.

• 2019/14183 BuluÅŸ, 0.8?den az bir su aktivitesine ve ağırlıkça %10-%35 toplam katı yaÄŸ içeriÄŸine sahip bir ÅŸekillendirilmiÅŸ tuzlu çeÅŸni konsantresinin hazırlanmasına yönelik bir iÅŸlemle ilgilidir:  söz konusu iÅŸlem: a) katı yaÄŸ içeren toz karışımın hazırlanmasını için: – sodyum klorür, potasyum klorür ve bunların kombinasyonlarından seçilen bir yenilebilir tuz, – ÅŸekerler, glutamat, un, niÅŸasta, bitki parçaları ve bunların kombinasyonlarından seçilen bir veya daha fazla parçacıklı bileÅŸen ve katı yağın karıştırılmasını, b) katı yaÄŸ içeren toz karışımın bir yemeklik kutupsal sıvı ile karıştırılmasını, c) isteÄŸe baÄŸlı olarak macunun yenilebilir bileÅŸenlerle karıştırılmasını ve d) macunun ekstrüde edilmesi yoluyla ÅŸekillendirilmiÅŸ ürünler oluÅŸturulmasını içerir.ÅžekillendirilmiÅŸ tuzlu çeÅŸni konsantresi ve bunun hazırlanmasına yönelik iÅŸlem.
• 2012/04847 Trigliserit Yağı:  Bir sıvı yağı yapılandırabilen yemeklik bir trigliserit yağının hazırlanması için bir iÅŸlem, bir trigliserit yağı A’nın ve bir trigliserit yağı B’nin seçilmesi ve 80:20 ila 20:80 aralığından seçilen bir oranda bir A yağını ve bir B yağını içeren bir karışımın interesterifikasyona maruz bırakılması aÅŸamalarını içerir, buradaki A yağı, doÄŸal olan ve ağırlıkça en azından % 35 seviyesinde stearik asit artıklarını ve ağırlıkça % 5’ten az bir seviyede polidoymamış yaÄŸ asitlerinin artıklarını içeren bir yaÄŸdır ve B yağı, ağırlıkça en azından % 40 seviyesinde, 12 veya 14 karbon atomlu bir zincir uzunluÄŸuna sahip doymuÅŸ yaÄŸ asidi artıklarını içerir.
• 2018/05293: Umami tadına/lezzetine sahip ve MSG içeriÄŸi ağırlıkça % 1’den daha az olan (toplam kuru maddenin % cinsinden ağırlığı) bir tat bileÅŸimini hazırlamak için bir proses olup ÅŸu adımları ihtiva etmektedir: a) bitkisel materyalden özütlenen tat-aktif bileÅŸikleri ihtiva eden piÅŸirme suyunu elde etmek için bitkisel materyalin su içerisinde belirli bir sıcaklığa ısıtılması; b) bitkisel materyalin piÅŸirme suyundan ayrılması; ve c) tat bileÅŸimini saÄŸlamak için piÅŸirme suyunun konsantre edilmesi. Ä°stemler ayrıca bu prosesle elde edilebilen bileÅŸim ve bu bileÅŸimi içeren çorba ve meze gibi gıda ürünleri için de geçerlidir.
• 2017/13661 Yaylo Agro BuluÅŸ BaÅŸlığı FÄ°RÄ°K BULGUR KIRMIZI BÄ°BER YEŞİL BÄ°BER DOMATES İÇEREN HUBUBAT KARIÅžIMI BuluÅŸ Özeti BuluÅŸ, gıda endüstrisinde standart hububat üretiminden farklı olarak, çeÅŸitliliÄŸi ve lezzeti arttırarak hububat ürünlerini daha faydalı hale getirmek için geliÅŸtirilen hububat karışımı ve üretim yöntemi ile ilgilidir. BuluÅŸ özellikle, hazır paket hububat içerisinde piÅŸirilmeye hazır; firik bulgur, kurutulmuÅŸ kırmızı biber, kurutulmuÅŸ yeÅŸil biber ve kurutulmuÅŸ domates içeren, böylece besin deÄŸeri artırılan ve enerji veren düşük kalorili hububat ile ilgilidir.

Yemek Tariflerinin Korunması İçin Alternatif Yöntemler:

Yemek tarifleri patent ile korunamıyorsa, alternatif koruma yöntemleri kullanılabilir. Bu yöntemler şunlardır:

• Telif Hakkı: Yemek tarifleri, edebi eser olarak kabul edilebilir ve telif hakkı ile korunabilir.
• Ticaret Sırları: Yemek tarifleri, ticari sır olarak korunabilir.
• Marka: Yemek tarifleri ile iliÅŸkilendirilen markalar tescil edilebilir.
• Tasarım: Yenilikçi bir tarif ile üretilip piyasaya sürülen veya yurtdışında olup Türkiye’de daha önce kimsenin bilmediÄŸi süzme, labne gibi gıda ürünleri ilk kullananın yarattığı ilgi ve itibar nedeniyle sonradan birçok kiÅŸi tarafından üretilmeye baÅŸlanmaktadır. Labne ve Süzme gibi isimler jenerik, tasviri isim olması nedeniyle ilk kullanan tarafından korunamasa da PINAR LABNE’de olduÄŸu gibi ilk kullananın orjinal paketi, sunumu görünüş olarak korunmaktadır. Bu nedenle böyle durumlarda ürünün sunum ÅŸekline tasarım tescili almak cazip bir seçenektir.

Sonuç: Gıda tariflerini patentlendirmek, karmaşık hukuki şartlara uymayı ve önemli zorlukların üstesinden gelmeyi gerektirir. Gıda tarifleri için patent koruması mümkün olsa da, başvuru sahipleri yenilik, aşikar olmamak ve endüstriyel uygulanabilirlik kriterlerini karşılamak zorundadır.

Unilever, Yayla Agro gibi kurumsal firmaların yaptığı başvurulardaki içerik ve teknik ile diğer kişilerin, yemek okullarının, meslek liselerinin, derneklerin vs yaptığı başvuruların içeriği gıda sektörü ile ilgili patentlerde başarılı olmak için nasıl bir yöntem izlenmesi gerektiği konusunda net bir fikir veriyor.

Sınai Mülkiyet Kanununun 82. Maddesi SMK m. 82 Patent Tescilinin Şartları

https://ipwatchdog.com/2012/02/10/the-law-of-recipes-are-recipes-patentable/id=22223/