Sınai Mülkiyet Kanunu’nun(SMK) 152. Maddesi Hakkın Tüketilmesi
Hakkın Tüketilmesi
MADDE 152- (1) Sınai mülkiyet hakkı korumasına konu ürünlerin, hak sahibi veya onun izni ile üçüncü kişiler tarafından piyasaya sunulmasından sonra bu ürünlerle ilgili fiiller hakkın kapsamı dışında kalır.
(2) Marka sahibi, birinci fıkra hükmü kapsamına giren ürünlerin üçüncü kişiler tarafından değiştirilerek veya kötüleştirilerek ticari amaçlı kullanılmasını önleme hakkına sahiptir.
Sınai Mülkiyet Kanunu’nun 152. Maddesi: Hakkın Tükenmesi
Sınai Mülkiyet Kanunu’nun 152. maddesi, hakkın tükenmesi olarak bilinen önemli bir ilkeyi düzenler. Bu ilke, patent, marka, tasarım gibi sınai mülkiyet hakları ile korunan ürünlerin hak sahibi veya izniyle piyasaya arz edildikten sonra bu ürünlerle ilgili belirli fiillerin hak sahibinin iznine tabi olmamasını ifade eder.
Madde 152’nin Ä°ncelemesi:
1. Fıkra: Bu fıkra, sınai mülkiyet hakkı korumasına konu ürünlerin, hak sahibi veya izniyle üçüncü kişiler tarafından piyasaya sunulmasından sonra bu ürünlerle ilgili fiillerin hak sahibinin iznine tabi olmayacağını açıkça belirtir. Bu, ürünün satılması, kullanılması, ithal edilmesi veya ihraç edilmesi gibi fiilleri kapsar.
Örnek: Bir marka sahibi, markalı ürünlerini Türkiye’de piyasaya arz eder. Bu ürünler, hak sahibinin izniyle üçüncü kiÅŸiler tarafından satılabilir, kullanılabilir, ithal edilebilir veya ihraç edilebilir. Marka sahibi, bu ürünlerin satışı veya kullanımı için üçüncü kiÅŸilerden izin talep edemez. Buna en bilinen örnek paralel ithalattır ve paralel ithalat ülkemizde özellikle araba yedek parçalarında ve elektronikte gerçekleÅŸmektedir.
Araba yedek parçalarında örneÄŸin HONDA’nın yedek parçalarının ülkemizden daha ucuza satıldığı Hindistan’dan ülkemize ithali durumunda gümrükte bunların fark edilmesi üzerine gümrük HONDA vekiline durumu bildiriyor. HONDA vekili de gümrüğe gelerek on iÅŸ günlük süresinde ürünlerin resmini çekiyor sahteliÄŸini deÄŸerlendirip duruma göre cezai ÅŸikayette bulunuyor veya birÅŸey yapmıyor süre geçiyor ve de ürünler serbest kalıyor. Bu durum son zamanlarda hak sahipleri tarafından bir taciz aracı olarak kullanılıyor. Yedek parçaların sahte olduÄŸu açık olsa bile paralel ithalat yurtiçindeki yetkili satıcıların satışlarına zarar verdiÄŸinden rahatsızlık yaratmakta ve bir ÅŸekilde önlenmek istenilmektedir.
2. Fıkra: Bu fıkra bir istisna hükmü getirir. Marka sahibi, birinci fıkra kapsamına giren ürünlerin üçüncü kişiler tarafından değiştirilerek veya kötüleştirilerek ticari amaçlı kullanılmasını önleme hakkına sahiptir. Bu, markanın itibarını veya ayırt edici karakterini zedeleyecek şekilde ürünün değiştirilmesini veya kullanılmasını yasaklar.
Örnek: Marka sahibi, ürünlerin kalitesini düşürecek ÅŸekilde deÄŸiÅŸtirilmesini veya markanın itibarını zedeleyecek ÅŸekilde kullanılmasını da önleyebilir. ÖrneÄŸin lüks imajı olan HERMES markalı çantaların paralel ithalat ile ülkemize getirilerek orjinal sunumları dışında kalitesiz bir ambalajla markanın lüks imajını zedeleyecek ÅŸekilde satılmasına HERMES’in marka sahibi karşı çıkabilir.
Hakkın Tükenmesi İlkesinin Yorumlanması:
Hakkın tükenmesi ilkesi, sınai mülkiyet hakları ile korunan ürünlerin serbestçe dolaşımını teşvik etmeyi ve tüketicilere daha fazla seçenek sunmayı amaçlar. Bu ilke, hak sahibinin haklarını koruması ile serbest piyasa prensipleri arasında bir denge kurmayı amaçlar.
Hakkın tükenmesi ilkesinin bazı önemli yorumları şunlardır:
- Hakkın tükenmesi, sadece hak sahibi veya izniyle piyasaya arz edilen ürünler için geçerlidir.
- Hakkın tükenmesi, tüm sınai mülkiyet hakları için geçerlidir.
- Hakkın tükenmesi, markanın itibarını veya ayırt edici karakterini zedeleyecek şekilde ürünün değiştirilmesi veya kullanılması gibi durumlarda geçerli değildir.
- Markaların Korunması Hakkındaki KHK’da hakkın tükenmesi ilkesi bölgesel olarak yorumlanırken yani tükenme için Türkiye’de ürünlerin hak sahibinin izniyle piyasaya sürülmesi ÅŸartı aranırken Sınai Mülkiyet Kanunu’nda tükenme ile alakalı SMK m. 152 metninden “Türkiye” ibaresinin çıkartılması ülkemizde “uluslararası tükenme” ilkesinin benimsenmesine yani hak sahibinin dünyanın herhangi bir yerinde paralel ihtalata konu ürünü piyasaya sunması durumunda ülkemizde bu ürün piyasaya henüz sürülmemiÅŸse bile paralel ihtalatına müdahele edemeyeceÄŸi sonucu doÄŸurur. Bu madde Markaların Korunmask Hakkındaki KHK ile Sınai Mülkiyet Kanunu arasındaki belki de en önemli farklılığı içeren düzenlemedir.
Sonuç:
Sınai Mülkiyet Kanunu’nun 152. Maddesi, sınai mülkiyet hakları ile korunan ürünlerle ilgili önemli bir ilke olan hakkın tükenmesini düzenler. Bu ilke, hak sahibinin haklarını koruması ile serbest piyasa prensipleri arasında bir denge kurmayı amaçlar. Hakkın tükenmesi ilkesi, sınai mülkiyet hakları ile ilgili iÅŸlemlerde dikkate alınması gereken önemli bir unsurdur.
SMK’ye Göre Marka Hakının Tükenmesi ve Paralel Ä°thalat
Taklit Ürünlere Gümrükte El Koyma
https://www.rekabet.gov.tr/Dosya/persembe-konferanslari-yayinlari/perskonfyyn121.pdf
Gri Piyasa ve Marka Hakkının Tükenmesi
Pingback: Paralel İhtalatın Rekabet Kanunu'na Aykırılık Yaratacak Şekilde Engellenmesi - Emre Kurt Blog