Yemek Tariflerinin Patent İle Korunması

Gıda Reçetelerini Korumak: Karşılaştırmalı Hukuki Analiz ve Dava Hukuku Referansları

Giriş: Gıda tarifleri, yaratıcılık, gelenek ve yeniliğin bir karışımıdır. Mutfak dünyasında, tarifler genellikle fikri mülkiyetin bir parçası olarak kabul edilir ve korunmaya değer görülür. Ancak, gıda tariflerinin patent yasası kapsamında korunma derecesi, ülkelere göre değişmektedir. Bu makale, gıda tariflerinin korunmasına ilişkin karşılaştırmalı bir analiz sunmakta ve ilgili dava hukuku örneklerine odaklanmaktadır.

Gıda Tarifleri için Patent Koruması: Amerika Birleşik Devletleri dahil olmak üzere birçok ülkede patent koruması, gıda tarifleri de dahil olmak üzere yeni ve aşikar olmayan buluşlar için geçerlidir.

Patent korumasından yararlanabilmek için bir gıda tarifinin yenilik, aşikar olmamak ve endüstriyel uygulanabilirlik kriterlerini karşılaması gerekir. Patentler, mucidi, sınırlı bir süre boyunca (genellikle 20 yıl) tescilli tarifi yapmak, kullanmak veya satmak için münhasır hak ile donatır.

Gıda Tariflerini Patentlendirmenin Zorlukları: Gıda tariflerini patentlendirmenin temel zorluklarından biri, aşikar olmamak kriterini karşılamaktır. Mahkemeler genellikle bir tarifin patent korumasını hak edecek yeterli buluş basamağına sahip olup olmadığını sorgular.

Diğer bir zorluk ise açıklama gerekliliğidir. Patent başvuru sahipleri, rekabet avantajını korumak için bir miktar gizlilik sağlarken, tarifi tekrarlanabilir kılmak için yeterli detayda açıklama yapmak zorundadır.

Dava Hukuku Yorumu:

• Nestlé Davası (ABD): Nestlé v. Cadbury davasında, ABD Federal Temyiz Mahkemesi, Nestlé’nin düşük yağlı çikolata ürünü yapmak için kullanılan yöntemin patentinin, açıklama eksikliği nedeniyle geçersiz olduğuna karar verdi.

Mahkeme, patentli tarifteki mevcut malzemelerin ve işlemlerin kombinasyonunun, alanda zaten bilinenin ötesinde bir buluş basamağı içermediğini vurguladı.

• Neuschwanstein Davası (Avrupa Birliği): Avrupa’da Neuschwanstein davası, belirli bir peynir tarifinin patentlenebilirliğini ele aldı.

Avrupa Patent Ofisi (EPO) patent başvurusunu, buluş basamağının olmaması ve teknik bir çözüm sunamaması gerekçesiyle reddetti.

• Suşi Rulo Davası (Japonya): Japonya’da bir suşi rulo tarifinin patentlenebilirliği ile ilgili dava, teknik yeniliğin önemini vurguladı.

Japonya Patent Ofisi (JPO), patent başvurusunu onaylayarak tarifin kendine özgü hazırlanma yöntemini ve sağlık faydalarını vurguladı.

Patentlenebilecek Tarifler:

Bazı özel durumlarda, yemek tarifleri patent koruması kapsamına alınabilir. Bu durum, tarifin aşağıdaki gibi bazı kriterleri karşılaması halinde gerçekleşebilir:

• Teknik bir çözüm sunmak: Tarif, bilinen bir sorunu çözmek için yeni ve teknik bir yöntem sunmalıdır. Örneğin, özel bir pişirme tekniği veya gıdaların işlenmesi için yeni bir yöntem.
• Yenilikçi olmak: Tarif, daha önce bilinmeyen ve uygulanmayan bir yöntem içermelidir.
• Endüstriyel olarak uygulanabilir olmak: Tarif, ticari ölçekte üretilebilir ve kullanılabilir olmalıdır.

Türkiye’de Yemek Tariflerinin Patentlenmesine İlişkin Örnekler:

• 2023/010571: IZGARA YAPILABİLİR PEYNİR VE ÜRETİM YÖNTEMİ BAŞVURU AŞAMASINDA
  Buluş Özeti Buluş özellikle ülkemizde ağırlıklı olarak kahvaltılarda tüketilen bir besin olan peynirin diğer öğünlerde de sevilerek tüketilmesi ve bir parçası haline gelmesi için ızgara yapılabilir formda bir peynirin üretilmesi ve üretim yöntemi ile ilgilidir. Bu sayede mevcut peynir çeşitliliğimiz artırılarak ızgara yapılarak veya tavada/tost makinesinde kızartılarak tüketilebilecek hem kahvaltılarda doğrudan tüketime uygun hem de yemek eşlikçisi olarak hazırlanabilecek veya sandviç, salata gibi çok farklı kullanım alanlarına uzanabilecek yeni bir peynir ürünü sağlanmaktadır.
• 2023/000468 YEŞİL İKSİR BAŞVURU AŞAMASINDA: Green Power yemeklerden önce, yemek sırasında, yemeklerden sonra, aç karnına, tok karnına, tercihen soğuk olarak tüketilmesi önerilen, katkısız, doğal aromalı, hoş lezzetli, ferahlatan bir içecektir.
• 2022/015231 Boz Antep Fıstıklı Safranlı Pilav: Buluş gıda sektöründe klasik pilav çeşidinden farklı olarak içeriği ve aroması yükseltilerek pilavı daha zengin hale getirmek için geliştirilen pişirilmiş yemekler ile ilgilidir. buluş özellikle zeytinyaği tereyağ çiğ fındık boz antep fıstığı çam fıstığı kuşüzümü basmati pirinç limon kabuğu rendesi limon suyu safran 10saat kaynatılmış dana pöç suyu saf su tuz karabiber içeriği olan ve kalitesi lezzeti faydası arttırılmış olan güç kuvvet sağlık veren pişirilmiş gıda ile ilgilidir.
• 2022/018476 ÖZET KÜNADA BAŞVURU: Buluş yiyecek sektörüyle ilgilidir. Türk yemek kültüründe bilinen adana kebabı ve künefe tatlısının teknik özellikleri kullanılarak farklı bir yemek türü oluşturulmuştur. Adana kebabında kullanılan kıyma soğan, al biber, maydanoz, sarımsak ve baharatların zırhla çekilmesi ile özleştirilmesi ve inceltilmesiyle bir harç hazırlanması, harcın ikiye bölünerek bir bölümünün tereyağı sürülmüş künefe kaplarının tabanına yayılarak konulması üzerine künefe peyniri ve kırık Antep fıstığı serpilmesi bunların üzerine de kalan adana kebap harcı konularak künefe pişirme usulü olan kısık ateşte(150° C ` de) ocak üzerinde çevrilerek pişirme usulü ile pişirilmesiyle ve ters düz edilerek her iki tarafının da pişirilmesiyle oluşturulur. Piştikten sonra üzerine toz fıstık serpilerek ve küçük lavaşlarla servis edilir.
• 2022/010333 Keçiboynuzu Unu ile Glütensiz Kurabiye BAŞVURU: Keçiboynuzu unu hem yemeklerde kullanılan hem de şifa kaynağı olan ürünlerdendir. Yemeklerde kakao ve şeker yerine kullanılabilen keçiboynuzu unu doğal tatlandırıcı özelliğe sahiptir. Keçiboynuzu faydaları bakımından özellikle kilo kontrolü sağlamak isteyen kişiler için ve Glutensiz diyet, tanısı konmuş gluten intoleransı veya çölyak hastalığı olanlar için Keçiboynuzu Unlu Kurabiye yapılarak sağlıklı atıştırmalık yiyecekler hazırlanabilir. Keçiboynuzunun sahip olduğu şekerli tatlı yapısı ve kakao rengine sahip olma özellikleri kullanılarak glütensiz kurabiye yapılmasıdır.

• 2019/14183 Buluş, 0.8?den az bir su aktivitesine ve ağırlıkça %10-%35 toplam katı yağ içeriğine sahip bir şekillendirilmiş tuzlu çeşni konsantresinin hazırlanmasına yönelik bir işlemle ilgilidir:  söz konusu işlem: a) katı yağ içeren toz karışımın hazırlanmasını için: – sodyum klorür, potasyum klorür ve bunların kombinasyonlarından seçilen bir yenilebilir tuz, – şekerler, glutamat, un, nişasta, bitki parçaları ve bunların kombinasyonlarından seçilen bir veya daha fazla parçacıklı bileşen ve katı yağın karıştırılmasını, b) katı yağ içeren toz karışımın bir yemeklik kutupsal sıvı ile karıştırılmasını, c) isteğe bağlı olarak macunun yenilebilir bileşenlerle karıştırılmasını ve d) macunun ekstrüde edilmesi yoluyla şekillendirilmiş ürünler oluşturulmasını içerir.Şekillendirilmiş tuzlu çeşni konsantresi ve bunun hazırlanmasına yönelik işlem.
• 2012/04847 Trigliserit Yağı:  Bir sıvı yağı yapılandırabilen yemeklik bir trigliserit yağının hazırlanması için bir işlem, bir trigliserit yağı A’nın ve bir trigliserit yağı B’nin seçilmesi ve 80:20 ila 20:80 aralığından seçilen bir oranda bir A yağını ve bir B yağını içeren bir karışımın interesterifikasyona maruz bırakılması aşamalarını içerir, buradaki A yağı, doğal olan ve ağırlıkça en azından % 35 seviyesinde stearik asit artıklarını ve ağırlıkça % 5’ten az bir seviyede polidoymamış yağ asitlerinin artıklarını içeren bir yağdır ve B yağı, ağırlıkça en azından % 40 seviyesinde, 12 veya 14 karbon atomlu bir zincir uzunluğuna sahip doymuş yağ asidi artıklarını içerir.
• 2018/05293: Umami tadına/lezzetine sahip ve MSG içeriği ağırlıkça % 1’den daha az olan (toplam kuru maddenin % cinsinden ağırlığı) bir tat bileşimini hazırlamak için bir proses olup şu adımları ihtiva etmektedir: a) bitkisel materyalden özütlenen tat-aktif bileşikleri ihtiva eden pişirme suyunu elde etmek için bitkisel materyalin su içerisinde belirli bir sıcaklığa ısıtılması; b) bitkisel materyalin pişirme suyundan ayrılması; ve c) tat bileşimini sağlamak için pişirme suyunun konsantre edilmesi. İstemler ayrıca bu prosesle elde edilebilen bileşim ve bu bileşimi içeren çorba ve meze gibi gıda ürünleri için de geçerlidir.
• 2017/13661 Yaylo Agro Buluş Başlığı FİRİK BULGUR KIRMIZI BİBER YEŞİL BİBER DOMATES İÇEREN HUBUBAT KARIŞIMI Buluş Özeti Buluş, gıda endüstrisinde standart hububat üretiminden farklı olarak, çeşitliliği ve lezzeti arttırarak hububat ürünlerini daha faydalı hale getirmek için geliştirilen hububat karışımı ve üretim yöntemi ile ilgilidir. Buluş özellikle, hazır paket hububat içerisinde pişirilmeye hazır; firik bulgur, kurutulmuş kırmızı biber, kurutulmuş yeşil biber ve kurutulmuş domates içeren, böylece besin değeri artırılan ve enerji veren düşük kalorili hububat ile ilgilidir.

Yemek Tariflerinin Korunması İçin Alternatif Yöntemler:

Yemek tarifleri patent ile korunamıyorsa, alternatif koruma yöntemleri kullanılabilir. Bu yöntemler şunlardır:

• Telif Hakkı: Yemek tarifleri, edebi eser olarak kabul edilebilir ve telif hakkı ile korunabilir.
• Ticaret Sırları: Yemek tarifleri, ticari sır olarak korunabilir.
• Marka: Yemek tarifleri ile ilişkilendirilen markalar tescil edilebilir.
• Tasarım: Yenilikçi bir tarif ile üretilip piyasaya sürülen veya yurtdışında olup Türkiye’de daha önce kimsenin bilmediği süzme, labne gibi gıda ürünleri ilk kullananın yarattığı ilgi ve itibar nedeniyle sonradan birçok kişi tarafından üretilmeye başlanmaktadır. Labne ve Süzme gibi isimler jenerik, tasviri isim olması nedeniyle ilk kullanan tarafından korunamasa da PINAR LABNE’de olduğu gibi ilk kullananın orjinal paketi, sunumu görünüş olarak korunmaktadır. Bu nedenle böyle durumlarda ürünün sunum şekline tasarım tescili almak cazip bir seçenektir.

Sonuç: Gıda tariflerini patentlendirmek, karmaşık hukuki şartlara uymayı ve önemli zorlukların üstesinden gelmeyi gerektirir. Gıda tarifleri için patent koruması mümkün olsa da, başvuru sahipleri yenilik, aşikar olmamak ve endüstriyel uygulanabilirlik kriterlerini karşılamak zorundadır.

Unilever, Yayla Agro gibi kurumsal firmaların yaptığı başvurulardaki içerik ve teknik ile diğer kişilerin, yemek okullarının, meslek liselerinin, derneklerin vs yaptığı başvuruların içeriği gıda sektörü ile ilgili patentlerde başarılı olmak için nasıl bir yöntem izlenmesi gerektiği konusunda net bir fikir veriyor.

Sınai Mülkiyet Kanununun 82. Maddesi SMK m. 82 Patent Tescilinin Şartları

https://ipwatchdog.com/2012/02/10/the-law-of-recipes-are-recipes-patentable/id=22223/