Sınai Mülkiyet Kanununun 73. Maddesi SMK m. 73
DÖRDÜNCÜ KISIM
Çalışanların Tasarımları
Hizmet ilişkisi ile diğer iş görme ilişkilerindeki hak sahipliği
MADDE 73- (1) Aralarındaki özel sözleşmeden veya işin mahiyetinden aksi anlaşılmadıkça çalışanların bir işletmede yükümlü olduğu faaliyeti gereği gerçekleştirdiği ya da büyük ölçüde işletmenin deneyim ve çalışmalarına dayanarak iş ilişkisi sırasında yaptığı tasarımların hak sahibi, işverenleridir.
(2) Çalışanların bulunduğu işyerindeki genel faaliyet konusu bilgi ve araçlardan faydalanmak suretiyle birinci fıkra kapsamı dışında yaptığı tasarımların hak sahibi, talep edilmesi hâlinde işverenleridir.
(3) Çalışanların tasarımlarına ilişkin hükümler öğrenciler ve ücretsiz olarak belirli bir süreye bağlı olmaksızın hizmet gören stajyerlerin tasarımları ile 4/11/1981 tarihli ve 2547 sayılı Yükseköğretim Kanununun 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının (l) bendinde belirtilen öğretim elemanlarının bilimsel çalışmalar veya araştırmalar sonucunda gerçekleştirdiği
tasarımlar hakkında da uygulanır.
(4) Hizmet ilişkisi dışında kalan iş görme sözleşmeleri çerçevesinde yapılan tasarımlarda hak sahibi, taraflar arasında akdedilen sözleşme hükümleri çerçevesinde belirlenir.
Sınai Mülkiyet Kanunu’nun 73. Maddesi: Çalışanların Tasarımları
Sınai Mülkiyet Kanunu’nun 73. maddesi, çalışanların tasarımları ile ilgili düzenlemeleri içermektedir. Bu maddeye göre, çalışanların işverenin emir ve talimatı altında veya işverenin işyerinde veya işverenin malı olan araç, gereç ve teçhizatla yaptığı tasarımlar işverene aittir.
Çalışanın Tasarımları Olarak Kabul Edilen Haller
Maddenin birinci fıkrasında, çalışanların tasarımlarının kapsamı da belirlenmiştir. Buna göre, çalışanların işverenin emir ve talimatı altında veya işverenin işyerinde veya işverenin malı olan araç, gereç ve teçhizatla yaptığı tasarımlar, işverene aittir.
Çalışanın Tasarım Olarak Kabul Edilmeyecek Haller
Maddenin ikinci fıkrasında, çalışanların tasarımı olarak kabul edilmeyecek haller belirlenmiştir. Buna göre, aşağıdaki hallerde yapılan tasarımlar, çalışanın tasarımı olarak kabul edilmez:
- Çalışanın işverenin emir ve talimatı dışında yaptığı tasarımlar: Çalışanın, işverenin emir ve talimatı dışında yaptığı tasarımlar, çalışanın tasarımı olarak kabul edilir.
- Çalışanın işverenin işyerinde veya işverenin malı olan araç, gereç ve teçhizatla yaptığı ancak işverenin işinin veya işletmesinin konusu ile ilgisi olmayan tasarımlar: Çalışanın, işverenin işyerinde veya işverenin malı olan araç, gereç ve teçhizatla yaptığı ancak işverenin işinin veya işletmesinin konusu ile ilgisi olmayan tasarımlar, çalışanın tasarımı olarak kabul edilir.
- Çalışanın işverenin işinin veya işletmesinin konusu ile ilgili olsa bile, işverenin işinin veya işletmesinin yürütülmesi için öngörülen bir ödevi yerine getirirken yaptığı tasarımlar: Çalışanın, işverenin işinin veya işletmesinin konusu ile ilgili olsa bile, işverenin işinin veya işletmesinin yürütülmesi için öngörülen bir ödevi yerine getirirken yaptığı tasarımlar, çalışanın tasarımı olarak kabul edilir.
Çalışanın Hak ve Yükümlülükleri
maddenin üçüncü fıkrasında, çalışanların tasarımları ile ilgili olarak çalışanların hak ve yükümlülükleri belirlenmiştir. Buna göre, çalışanlar, işverenin tasarım hakkına sahip olduğu tasarımlar için aşağıdaki haklara sahiptir:
- İhtiyari ücret: Çalışanlar, işverenin tasarım hakkına sahip olduğu tasarımlar için, işverenin takdirine bağlı olarak, ihtiyari ücrete hak kazanırlar.
- Tasarım hakkının devri: Çalışanlar, işverenin tasarım hakkına sahip olduğu tasarımlar için, işverenin onayını almak koşuluyla, tasarım hakkını işverene devredebilirler.
Yargıtay Kararları
Yargıtay, 73. madde ile ilgili olarak birçok karar vermiştir. Bu kararlarda, çalışanların tasarımları ile ilgili olarak aşağıdaki hususlar belirlenmiştir:
Çalışanın tasarımı olarak kabul edilebilecek tasarımlar: Yargıtay, çalışanların tasarımı olarak kabul edilebilecek tasarımların, yenilik ve ayırt edici nitelikleri olan tasarımlar olduğunu kabul etmektedir.
Çalışanın tasarımı olarak kabul edilmeyecek haller: Yargıtay, çalışanların tasarımı olarak kabul edilmeyecek haller arasında, çalışanın işverenin emir ve talimatı dışında yaptığı tasarımları, işverenin işinin veya işletmesinin konusu ile ilgisi olmayan tasarımları ve işverenin işinin veya işletmesinin yürütülmesi için öngörülen bir ödevi yerine getirirken yaptığı tasarımları saymaktadır.
Avrupa Birliği’nde Çalışan Tasarınmları İle İlgili Durum
Avrupa Birliği’nde, çalışanların tasarımları ile ilgili olarak 2001/29/EC sayılı Tasarım Direktifinde düzenlemeler yapılmıştır. Bu Direktife göre, çalışanların tasarımları, işverenin tasarım hakkına sahip olduğu kabul edilir. Ancak, çalışan tasarımı olarak kabul edilmeyecek haller de düzenlenmiştir.
Buna göre, aşağıdaki hallerde yapılan tasarımlar, çalışan tasarımı olarak kabul edilmez:
- Çalışanın işverenin emir ve talimatı dışında yaptığı tasarımlar: Çalışanın, işverenin emir ve talimatı dışında yaptığı tasarımlar, çalışanın tasarımı olarak kabul edilir.
- Çalışanın işverenin işyerinde veya işverenin malı olan araç, gereç ve teçhizatla yaptığı ancak işverenin işinin veya işletmesinin konusu ile ilgisi olmayan tasarımlar: Çalışanın, işverenin işyerinde veya işverenin malı olan araç, gereç ve teçhizatla yaptığı ancak işverenin işinin veya işletmesinin konusu ile ilgisi olmayan tasarımlar, çalışanın tasarımı olarak kabul edilir.
- Çalışanın işverenin işinin veya işletmesinin konusu ile ilgili olsa bile, işverenin işinin veya işletmesinin yürütülmesi için öngörülen bir ödevi yerine getirirken yaptığı tasarımlar: Çalışanın, işverenin işinin veya işletmesinin konusu ile ilgili olsa bile, işverenin işinin veya işletmesinin yürütülmesi için öngörülen bir ödevi yerine getirirken yaptığı tasarımlar, çalışanın tasarımı olarak kabul edilir.
Bu düzenlemeler, çalışanların tasarımlarının korunması ve işverenin tasarım haklarının korunması arasında bir denge sağlamaya yöneliktir. Direktife göre, çalışanın tasarımı olarak kabul edilebilecek tasarımlar, yenilik ve ayırt edici niteliklere sahip olan tasarımlardır. Ancak, çalışanın işverenin emir ve talimatı dışında yaptığı tasarımlar, işverenin işinin veya işletmesinin konusu ile ilgisi olmayan tasarımlar ve işverenin işinin veya işletmesinin yürütülmesi için öngörülen bir ödevi yerine getirirken yaptığı tasarımlar, çalışanın tasarımı olarak kabul edilmez.
Bu düzenlemeleri şu şekilde yorumlayabiliriz:
- Çalışanın tasarımı olarak kabul edilebilecek tasarımlar: Yenilik ve ayırt edici niteliklere sahip olan tasarımların çalışanın tasarımı olarak kabul edilmesi, çalışanların tasarımlarının korunmasına ve teşvik edilmesine yardımcı olur.
- Çalışanın tasarımı olarak kabul edilmeyecek haller: . İşverenin emir ve talimatı dışında yapılan tasarımlar, işverenin işinin veya işletmesinin konusu ile ilgisi olmayan tasarımlar ve işverenin işinin veya işletmesinin yürütülmesi için öngörülen bir ödevi yerine getirirken yapılan tasarımlar, ayrımının yapılması işçi ile işveren arasındaki dengenin sağlanması için önem arz eder. Ancak yapılan tasarımın ne zaman “iş ile ilgili” olduğunu ne zaman “
Sonuç olarak, 2001/29/EC sayılı Tasarım Direktifi, çalışanların tasarımları ile ilgili olarak önemli düzenlemeler içermektedir. Bu düzenlemeler, çalışanların tasarımlarının korunması ve işverenin tasarım haklarının korunması arasında bir denge sağlamaya yöneliktir.
SMK m. 70 Tasarımın Hak Sahipliği
https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1208518
https://dergipark.org.tr/tr/pub/tfm/issue/56048/771515
