Sınai Mülkiyet Kanununun 74. Maddesi SMK m. 74
Çalışanlar tarafından yapılan tasarımlara ilişkin hak talebinde bedel
MADDE 74- (1) Çalışanın, 73. maddenin ikinci fıkrası kapsamında yapmış olduğu tasarımın önemi dikkate alınarak tespit edilecek bir bedel isteme hakkı vardır. Taraflar bu bedel konusunda anlaşamadıkları takdirde söz konusu bedel mahkeme tarafından tespit edilir.
(2) 73. maddenin üçüncü fıkrası kapsamında öğretim üyelerince gerçekleştirilen tasarımlardan elde edilen gelirin yükseköğretim kurumu ve tasarımcı arasındaki paylaşımı tasarımcıya gelirin en az yarısı verilecek şekilde ilgili yükseköğretim kurumunun yönetim kurulunca belirlenir.
Sınai Mülkiyet Kanunu’nun 74/1. Maddesi: Çalışanların Tasarımlarına İlişkin Hak Talebinde Bedel
Sınai Mülkiyet Kanunu’nun 73. maddesi, çalışanların tasarımları ile ilgili düzenlemeleri içermektedir. Bu maddeye göre, çalışanların işverenin emir ve talimatı altında veya işverenin işyerinde veya işverenin malı olan araç, gereç ve teçhizatla yaptığı tasarımlar, işverene aittir.
Ancak, 74. maddenin 1. fıkrasına göre, çalışanlar, işverenin tasarım hakkına sahip olduğu tasarımlar için aşağıdaki haklara sahiptir:
İhtiyari ücret: Çalışanlar, işverenin tasarım hakkına sahip olduğu tasarımlar için, işverenin takdirine bağlı olarak, ihtiyari ücrete hak kazanırlar. Tasarım ihtiyari ücreti, çalışanların tasarımlarının korunması ve teşvik edilmesi açısından önemli bir düzenlemedir. İhtiyari ücret, çalışanların tasarımlarının ekonomik değerinden yararlanmalarını sağlayan bir mekanizmadır
İhtiyari Ücretin Belirlenmesi
İhtiyari ücretin miktarı, tasarımın önemi dikkate alınarak belirlenir. Tasarımın önemi, aşağıdaki unsurlar göz önünde bulundurularak değerlendirilir:
- Tasarımdaki yenilik ve ayırt edici nitelikler
- Tasarımın ekonomik değeri
- Tasarımın işverenin işinin veya işletmesinin gelişimine katkısı
İhtiyari Ücretin Talep Edilmesi
Çalışan, ihtiyari ücreti, tasarımın tescil tarihinden itibaren üç ay içinde, işverenden yazılı olarak talep edebilir. İşveren, bu talebin kendisine ulaşmasından itibaren altı ay içinde, çalışana ihtiyari ücreti ödemekle yükümlüdür.
İhtiyari Ücretin Dava Yoluyla Talep Edilmesi
Çalışan, ihtiyari ücreti, işverenin ödememesi halinde, dava yoluyla talep edebilir. Bu durumda, dava, tasarımın tescil tarihinden itibaren üç yıl içinde açılabilir.
Yargıtay Kararları
Yargıtay, ihtiyari ücretin belirlenmesi ile ilgili olarak birçok karar vermiştir. Bu kararlarda, ihtiyari ücretin, tasarımın önemine göre makul bir miktarda olması gerektiği belirtilmiştir.
Yargıtay, ihtiyari ücretin belirlenmesinde dikkate alınması gereken unsurları şu şekilde açıklamıştır:
- Tasarımdaki yenilik ve ayırt edici nitelikler: Tasarımdaki yenilik ve ayırt edici nitelikler, tasarımın önemini belirleyen en önemli unsurlardan biridir. Tasarımda yenilik ve ayırt edici nitelikler ne kadar fazlaysa, ihtiyari ücretin miktarı da o kadar fazla olmalıdır.
- Tasarımın ekonomik değeri: Tasarımın ekonomik değeri, tasarımın önemini belirleyen bir diğer unsurdur. Tasarımın ekonomik değeri ne kadar yüksekse, ihtiyari ücretin miktarı da o kadar yüksek olmalıdır.
Tasarımın işverenin işinin veya işletmesinin gelişimine katkısı: Tasarımın işverenin işinin veya işletmesinin gelişimine katkısı, tasarımın önemini belirleyen bir diğer unsurdur. Tasarım, işverenin işinin veya işletmesinin gelişimine ne kadar katkı sağladıysa, ihtiyari ücretin miktarı da o kadar yüksek olmalıdır.
Sınai Mülkiyet Kanunu’nun 74/2. Maddesi Öğretim Elemanlarının Buluşları
Sınai Mülkiyet Kanunu’nun 74/2. maddesi, öğretim elemanlarının buluşları ile ilgili düzenlemeleri içermektedir. Bu fıkraya göre, öğretim elemanlarının işverenin emir ve talimatı dışında veya işverenin işyerinde veya işverenin malı olan araç, gereç ve teçhizat dışında yaptığı buluşlar, öğretim elemanına aittir.
Bu düzenleme, öğretim elemanlarının buluşlarının korunması ve teşvik edilmesi açısından önemlidir. Çünkü, öğretim elemanlarının buluşları genellikle yeni ve ayırt edici niteliklere sahiptir. Bu nedenle, bu buluşların öğretim elemanına ait olması, öğretim elemanlarının buluşlarının ekonomik değerini artırmaktadır.
Ancak, bu düzenlemenin bazı eksiklikleri de bulunmaktadır. Bu eksiklikler şu şekilde sıralanabilir:
Düzenleme, öğretim elemanlarının buluşlarının hangi kapsamda olduğunu açıkça belirtmemektedir. Örneğin, öğretim elemanlarının bilimsel çalışmalar veya araştırmalar sonucunda yaptığı buluşlar bu kapsamda mı yer almaktadır?
Düzenleme, öğretim elemanlarının buluşlarının işverenin işinin veya işletmesinin konusu ile ilgisi olması durumunda ne olacağını belirtmemektedir.
Bu eksikliklerin giderilmesi için, Sınai Mülkiyet Kanunu’nun 74. maddesinin ikinci fıkrasında aşağıdaki düzenlemeler yapılabilir:
- Düzenleme, öğretim elemanlarının buluşlarının kapsamını açıkça belirtmelidir. Bu kapsama, öğretim elemanlarının bilimsel çalışmalar veya araştırmalar sonucunda yaptığı buluşlar da dahil edilmelidir.
- Düzenleme, öğretim elemanlarının buluşlarının işverenin işinin veya işletmesinin konusu ile ilgisi olması durumunda, öğretim elemanının buluş hakkına sahip olmasını öngörmelidir.
Bu düzenlemelerin yapılması, öğretim elemanlarının buluşlarının korunması ve teşvik edilmesi açısından önemli olacaktır.
Öğretim Elemanlarının Buluşlarının Korunması İçin Öneriler
- Sınai Mülkiyet Kanunu’nun 74. maddesinin ikinci fıkrasında, öğretim elemanlarının buluşlarının kapsamı ve işverenin işinin veya işletmesinin konusu ile ilgisi olması durumundaki durumu açıkça belirtilmelidir.
- Öğretim elemanları, buluşlarını tescil ettirmelidir. Buluşların tescil edilmesi, buluşların korunması ve ekonomik değerinden yararlanılması açısından önemlidir.
- Öğretim elemanları, buluşlarını korumak için sözleşmeler düzenleyebilirler. Bu sözleşmeler, öğretim elemanlarının buluşlarından elde edilecek gelirlerden pay almasını öngörebilir.
Bu önerilerin hayata geçirilmesi, öğretim elemanlarının buluşlarının korunması ve teşvik edilmesi açısından önemli olacaktır.
Sonuç
Sınai Mülkiyet Kanunu’nun 74. maddesi, çalışanların tasarımlarına ilişkin hak talebinde ihtiyari ücrete yer vermektedir. İhtiyari ücret, tasarımın önemi dikkate alınarak belirlenir. Çalışan, ihtiyari ücreti, tasarımın tescil tarihinden itibaren üç ay içinde, işverene yazılı olarak talep edebilir. İşveren, bu talebin kendisine ulaşmasından itibaren altı ay içinde, çalışana ihtiyari ücreti ödemekle yükümlüdür.
Sınai Mülkiyet Kanunu’nun 72. maddesinin 2. fıkrasındaki öğretim üyelerinin buluşlarına ilişkin düzenleme akademideki tasarımların geliştirilmesini özendirme noktasında önemli bir adım olmakla birlikde madde yukarıda da belirtildiği üzere geliştirilmeli, ihtiyaçlar doğrultusunda şekillenmelidir. Bu öğretim üyelerinin tasarım geliştirmedeki moral ve motivasyonunu mutlaka yükseltecektir.
SMK m. 73 Sınai Mülkiyet Kanununun 73. Maddesi Çalışanların Tasarımları
https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/870473
