Creative Commons Lisansı Nedir?
Creative Commons (CC), telif hakkı sahibinin, eserlerini diğer kişiler tarafından belirli koşullar altında kopyalanması, dağıtılması, değiştirilmesi ve kullanılmasına izin verdiği bir lisanslama sistemidir. CC lisansları, telif hakkının bazı haklarını diğer kişilere devretmeye, ancak bazı haklarını da korumaya olanak tanır.
Creative Commons Lisansının Türleri
CC lisansları, eserin kullanım koşullarını belirleyen bir dizi anahtar kelime ve kısaltma ile tanımlanır. Bu anahtar kelimeler, eserin ne şekilde kullanılabileceğini ve hangi haklara sahip olunacağını belirtir.
CC lisanslarının en yaygın türleri şunlardır:
CC BY: Bu lisans, eserin kopyalanması, dağıtılması, değiştirilmesi ve kullanılmasına izin verir. Ancak, eserin orijinal yazarına veya yaratıcısına atıf yapılması gerekir.
CC BY-SA: Bu lisans, CC BY lisansıyla aynıdır, ancak eserin yeni sürümlerinin de aynı lisans altında dağıtılması gerekir.
CC BY-ND: Bu lisans, eserin kopyalanması, dağıtılması ve kullanılmasına izin verir. Ancak, eserin değiştirilmesi veya uyarlanmasına izin verilmez.
CC BY-NC: Bu lisans, eserin kopyalanması, dağıtılması ve kullanılmasına izin verir. Ancak, eserin ticari amaçla kullanılmasına izin verilmez.
CC BY-NC-SA: Bu lisans, CC BY-NC lisansıyla aynıdır, ancak eserin yeni sürümlerinin de aynı lisans altında dağıtılması gerekir.
CC BY-NC-ND: Bu lisans, CC BY-ND lisansıyla aynıdır, ancak eserin ticari amaçla kullanılmasına izin verilmez.
Creative Commons Lisansı Sistemi Nasıl İşler?
Creative Commons lisansları, telif hakkı sahibinin eserinin nasıl kullanılabileceğini belirlemek için bir dizi anahtar kelime ve kısaltma kullanır. Bu anahtar kelimeler, eserin ne şekilde kullanılabileceğini ve hangi haklara sahip olunacağını belirtir.
CC lisansları, eserin üzerindeki bir metin etiketi veya bir grafik etiketi olarak eklenebilir. Eserin üzerindeki CC lisansı etiketi, eserin kullanım koşullarını belirtir.
Creative Commons Lisansının Avantajları
CC lisansları, telif hakkı sahiplerine, eserlerinin geniş bir kitleye ulaşmasına ve yeniden kullanılmasına olanak tanır. CC lisansları, eserlerin telif hakkı sahibinin izni olmadan kopyalanması, dağıtılması, değiştirilmesi ve kullanılmasına izin vererek, eserlerin yaratıcılığını ve yeniliğini teşvik eder.
CC lisanslarının avantajları şunlardır:
Eserlerin yeniden kullanımı: CC lisansları, eserlerin telif hakkı sahibinin izni olmadan kopyalanması, dağıtılması, değiştirilmesi ve kullanılmasına izin verir. Bu, eserlerin yeniden kullanılmasına ve yeni eserlerin yaratılmasına olanak tanır.
Eserlerin dağıtımı: CC lisansları, eserlerin ücretsiz olarak dağıtılmasına olanak tanır. Bu, eserlerin daha geniş bir kitleye ulaşmasına yardımcı olur.
Eserlerin işbirliği: CC lisansları, eserlerin diğer kişiler tarafından değiştirilmesine ve uyarlanmasına olanak tanır. Bu, eserlerin geliştirilmesine ve yeni eserlerin yaratılmasına olanak tanır.
Creative Commons Lisansının Dezavantajları
CC lisansları, telif hakkı sahibinin eserin tüm haklarını korumasına izin vermez. CC lisansları altında yayınlanan bir eserin, CC lisansının izin verdiği şekilde kullanılması durumunda, eserin sahibinin telif hakkı ihlali davası açması mümkün değildir.
CC lisanslarının dezavantajları şunlardır:
Telif hakkı ihlali riski: CC lisansları, telif hakkı sahibinin eserin tüm haklarını korumasına izin vermez. CC lisansları altında yayınlanan bir eserin, CC lisansının izin verdiği şekilde kullanılması durumunda, eserin sahibinin telif hakkı ihlali davası açması mümkün değildir.
Eserin değerinin düşmesi: CC lisansları, eserin telif hakkı sahibinin elinde olan bazı haklarını devreder. Bu durum, eserin değerinin düşmesine neden olabilir.
Creative Commons Lisanslarının Kullanımı
CC lisansları, çeşitli eserler için kullanılabilir. CC lisansları, fotoğraflar, yazılar, müzik parçaları, yazılımlar ve diğer dijital içerikler için kullanılabilir.
CC lisanslarını kullanmak için, eserin sahibinin CC web sitesinden bir lisans seçmesi ve lisansı eserin üzerine eklemesi gerekir.
Creative Common Lisansı Konusunda Sıkça Sorulan Sorular
1) Video açıklamasında CC0, CC BY, CC BY-SA lisanlar kullanılmıştır demek yeterli midir? Bulunan kaynakların linkleri ve görsel, videoların web adresleri yazılmalı mıdır? YouTube linkleri spam olarak algıladığına dair bilgiler var. Spam konusu ciddi bir engel oluşturur. Yazılı kaynak, görsel, video web bağlantılarını açıklama kısmında yazsam spam olarak algılanıyorsa kanal kapatılabilir. Youtube tam olarak neyi spam alır neler sorun olur bilmiyorum?Bazı kişiler adresleri; Flickr, Pexels gibi isimleriyle belirtmiş. Ve uzun uzun referans yazan, link veren kanal görmedim. Ancak görsel veya video sahibi bağlantı linki yerine kendi web adresi yazıp kaynaklar için ulaşınız yazısıyla karşılaştığında oraya girip uzun uzun kendi ismini arar mı, şikayet mi eder bilemiyorum. Mail adresimi açıklamaya eklesem referanslar, kaynaklar vs için ulaşınız desem olur mu bilmiyorum?
Link yazmayın bence, spam olarak algılanabilir o zaman da anlamı kalmaz. Flickr, Pexel isimleriyle belirtin ve alınan görselin sahibinin ismi veya rumuzu varsa onu yazın yani mümkün olduğunca somutlaştırın. Eposta adresinizi yazabilirsiniz ama bazıları şikayet etmek istiyor yani niyeti uzlaşmak olmuyor ya da yasal temsilcisi bunu yapıyorsa zaten para aldığından şikayet ediyor. Bir de insanlar zaten çok detaylı incelemiyor. Ben de telif hakkı ihlali nedeniyle telif hakkı şikayetleri yapıyorum ancak hiç bakmıyorum epostası var mı, link vermiş mi, doğrudan şikayet ediyorum. Alacağınız tedbirler daha çok şikayet olduğunda içeriği savunmak için olacaktır.
2) CC BY ve YouTube standart lisans seçim hakkı var. Cc by – sa kullananın seçimi ne olmalıdır? Açıklamaya yazmak sahibinin adını veya linkini koymak mı gerekir? (Spam linklerde sorun mu bilmiyorum?)
Dediğim gibi kesin bir ölçü yok içeriğe zarar vermeden tüm tedbirler alınmalı ki şikayet olduğunda savunulması için temel de sağlam olsun. Yukarıda da belirttiğim gibi spam olacaksa link koymayın ama yazın sadece, mümkün olduğunca somutlaştırın. Youtube de karşı taraf da iyi niyetinizi görsün.
3) Referans verilecekse rumuz kullananların rumuzları verilecek mi?
Yukarıda da belirttiğim gibi mümkün olduğunca somutlaştırma yapılacak ve de rumuz varsa rumuz kullanılacak. Neden rumuz kullanıldığının somut bir gerekçesi var sonuçta. Eğer şikayet olursa neden rumuz kullanıldığı güzelce açıklanabilecek.
4) YouTube telif şikayeti olduğunda aracı olmayız diyor. Yani her şikayet eden olduğunda ihtar mı veriliyor. Videonun kaldırılması ve kazancın telif sahibine gönderilmesi gibi anlaşmalar olabildiği için herkes yalan da olsa şikayet edebilir bu durumda? Youtube kendi kurallarını uyguladığı için hak iddia etmek zor. Uluslararası hukuk çerçevesinde mümkün değil. İhtar alan kendisini itiraz formuyla ancak savunabiliyor.
Youtube ve diğer sosyal medya platformları bir şikayet olduğunda şikayet edilene senin hakkında böyle bir şikayet var ne diyorsun, şeklinde bir eposta gönderiyor. Siz de ona karşı savunmada bulunuyorsunuz. Alınan tedbirler ne kadar iyi olursa önceden ne kadar iyi hazırlanılırsa içeriği savunmak ve başarılı olmak o kadar kolay olur. Kesin bir şablonu yok maalesef ve abuk subuk şeylerden şikayet yiyip içerik kaldırma ile karşılaşan müvekkillerimiz de oldu. Son derece açık ihlallere rağmen içeriği kaldıramadığımız müvekkillerimiz de oldu. Burada evrak üzerinden ve çok da detaylı olmayan bir inceleme yapılıyor, hukuk kurallarıyla değil genel olarak sosyal medya kendi politikalarıyla hareket ediyor. İtiraz edilen eposta yoluyla kendini savunuyor.
5) Cc by lisansı veya cc by-sa gibi lisanlı içerikleri siteden kaldırıldıysa ve kullanıldıysa o video artık telif ihlali mi yapmış oluyor? Sayfa bulunamıyor, görsel kaldırılmış ama lisans görselin kullanımına izin veriyor. Cc0, cc by, cc by-sa lisanslı bir videoyu alıp mesela 23 sn ise olduğu gibi koyup veya kısaltma yapıyorum. Lisanslar değişikliğe izin veriyor ama youtube bu lisanslar olsa bile videonun ancak şu kadar saniyesini kullanabilirsiniz gibi bir kural uyguluyor mu?
Böyle bir durumda şikayet edilme olasılığınız çok düşük ancak yine de tedbiren mümkünse aldığınız andaki lisans durumuna ilişkin ekran görsellerini vs arşivleyebilir ve de şikayet söz konusu olduğunda veya olursa cc lisansının görselin alındığı anda bulunduğuna ilişkin kanıt sunabilirsiniz.
6) Cc by 2.0, 3.0 vs gibi versiyon farkları önemli midir? Cc by diyen bir kişi versiyonu belirtmeli midir?
Belirtilmesine gerek yok, 2.0 ile 3.0 arasındaki fark “moral rights” denen hakları kapsıyor, 2.0 “moral rights”ı kapsamadığından hak sahibinin videosunu onun itibarını sarsacak şekilde kullanırsanız müdahelede bulunabiliyor ama 3.0’da “moral rights”tan da hak sahibi feragat etmiş durumda. Dolayısıyla 2.0 veya 3.0 hak sahibi ile sizi aranızdaki sınırları belirliyor, videonda yazması vs önemli değil, gerekli değil.
7) Atıf cc0, cc by ve cc by-sa için şart mıdır? Bazı lisans türleri aynı şekilde lisans yayınlamak şartıyla görsel üzerinde değişikliğe izin veriyor. Bu durumda yine YouTube standart lisansı mı cc by lisansı mı seçilmeli sorusu ortaya çıkıyor. Videolarda bazı kesitler almak yani videoyu kısaltmak aslına göre değişiklik anlamına mı gelir?
Bazı videolar aynı şekilde lisans yayınlama şartı veriyorsa ve bu lisans büyük oranda Youtube ile örtüşüyorsa ayrı birşeye gerek yok. Ama örtüşmüyorsa bu durumda CC by lisansı seçmek gerekebilir. Videolardan kesitler almak videoyu kısaltmak asılna göre değişiklik anlamına gelir mi sorucuna cevabım ise duruma göre değişir yani videoyu nasıl kullandığınıza göre değişir. Vİdeoyu kısaltmak veya aslındaki gibi kesit almak kanaatimce aslına göre değişikliktir ama farklı bir sunum varsa farklı eklemeler varsa durum değişebilir. Aynı şekilde mümkün olduğunca dikkatli olmak gerekir.
8) YouTube müşteri hizmetleri yok. Sorununuz varsa şikayet formu doldurun diyorlar. Yani telif şikayeti. Dolayısıyla sorulara cevap bulunamıyor. Aracı olmayız aranızda anlaşın, videonun gelirini şikayet eden şahısa gönderme gibi çözümler var. Video kaldırılsa bile ihtar kaldırılmıyor. Her lisans türü için kutucuklar olsa ve sizde hangileri varsa işaretleyin deseler sorun olmazdı. Seslendirme yapan kişi için durum nedir? Cc by seçen kişinin sesini alıp kullanabilirler. Sesin kullanılmasını ve videonun kullanılmasını istemiyorum. Bu durumda youtube standart lisansı kullanılması mı gerekir? Açıklamada; Cc by içerik kullanıp atıfta bulunulursa youtube standart lisansını seçmek sorun olmayabilir gibi creative commons kurumundan cevap gelmişti. Yine aynı kurumun bir çalışanı standart lisans seçilmeli demişti. Ancak cc by-sa kullanılan içeriklerinde olduğunu hatırlatmak istiyorum. Cc by-sa kullanılabilir bir lisans ama seçimi ne olmalı nasıl ifade edilmeli? Youtube bunu belirtmemiş olması lisans türünün kullanılabilirliğini ortadan kaldırmaz diye düşünüyorum. Pek çok platformda bu gündeme gelmiş.
Böyle bir durumda Youtube standart lisansını seçmek sorun olmaz diye düşünüyorum. Creative Commons’tan da öyle cevap geldi diyorunuz zaten ki bence de mantıklı.
9) Kanal 3 ihtar sonra kapatılıyor. Ve yeni kanal açamıyor kanalı kapatılan kişi. Başka banka hesabı ve kanal sahibi ismi gösterilse tekrar kanal açsa kanalı kapatılan kişi, kendi sesini kullanması durumunda kapatılan kanalda yine kendi sesi olduğu için kanalı tekrar kapatılır mı?
Başka banka hesabı, başka eposta, başka rumuz ile sorun çözülür, kanal sahibinin kendi sesini kullanması sorun doğurmaz. O kadar sıkı takip yapılmıyor.
10) İllüstrasyon çalışması yaparak bunları lisanslayan kişiler var. Aynı illüstrasyonu bir başka kişi çizse yine telif hakkı oluşturur mu yada çok az bir değişiklik yapsa? Farklı bir kişinin ünlü birinin tablosunun taklidini yapması gibi.
Öncelikle illüstrasyon telif hakkı kapsamındaki eser vasfını taşıyor mu buna bakmak gerekiyor. Sıradan birşeyse zaten telifle korunmaz bu durumda da telif ihlali oluşmaz ama orjinal bir eserse bu durumda aynısının veya benzerinin yapılması ihlal oluşturur. Çok az değişikliğin de telif ihlalini önleyeceğini düşünmüyorum. Ama telif haklarında esinlenme serbest iktibas yasaktır. Dolayısla bir ilüstrasyon esas alınarak, bir ilüstrasyondan esinlenerek yeni bir şey yaratmada telif açısından bir sorun yok.
İnternet Üzerinden Marka, Patent, Telif İhlali
