Sınai Mülkiyet Kanununun(SMK) 129. Maddesi ZORUNLU LİSANS

SMK 129 Sınai Mülkiyet Kanunu madde 129 zorunlu lisans

Sınai Mülkiyet Kanununun(SMK) 129. Maddesi

Zorunlu Lisans

MADDE 129- (1) Zorunlu lisans, aşağıda belirtilen şartlardan en az birinin bulunması hâlinde verilebilir:
a) 130. madde hükmüne göre patent konusu buluşun kullanılmaması.
b) 131. maddede belirtilen patent konularının bağımlılığının söz konusu olması.
c) 132. maddede belirtilen kamu yararının söz konusu olması.
ç) 30/4/2013 tarihli ve 6471 sayılı Kanunla katılmamız uygun bulunan Ticaretle Bağlantılı Fikri Mülkiyet Hakları Anlaşmasını Değiştiren Protokolde belirtilen şartların sağlanması hâlinde başka ülkelerdeki kamu sağlığı sorunları sebebiyle eczacılık ürünlerinin ihracatının söz konusu olması.
d) Islahçının, önceki bir patente tecavüz etmeden yeni bir bitki çeşidi geliştirememesi.
e) Patent sahibinin, patent kullanılırken rekabeti engelleyici, bozucu veya kısıtlayıcı faaliyetlerde bulunması.
(2) Birinci fıkranın (a), (b) ve (ç) bentleri kapsamında verilecek zorunlu lisans mahkemeden; (e) bendi kapsamında verilecek zorunlu lisans Rekabet Kurumundan talep edilir. Birinci fıkranın (ç) bendi uyarınca yapılan zorunlu lisans taleplerinde acil durumlar ve birinci fıkranın (e) bendi hariç olmak üzere, zorunlu lisans talep edenin, patent sahibinden
makul ticari şartlar altında sözleşmeye dayalı lisans istemesine rağmen makul bir süre içinde alamadığına dair kanıt talebe eklenir. Mahkeme, zorunlu lisans talebinin bir sureti ile ekli belgelerin birer suretini patent sahibine gecikmeksizin gönderir. Patent sahibine, bunlara karşı delilleriyle birlikte görüşlerini sunması için bildirim tarihinden itibaren bir ay süre verilir.
(3) Mahkeme, varsa patent sahibinin görüşlerini zorunlu lisans talep edene tebliğ eder ve bir ay içinde talebin reddine veya zorunlu lisansın verilmesine karar verir. Bu süre uzatılamaz. Patent sahibi, zorunlu lisans talebine itiraz etmemişse, mahkeme gecikmeksizin zorunlu lisansa karar verir.
(4) Zorunlu lisansın verildiği kararda; lisansın kapsamı, bedeli, süresi, lisans alan tarafından gösterilen teminat, kullanıma başlama zamanı ile patentin ciddi ve etkin kullanımını sağlayan önlemler belirtilir.
(5) Mahkeme kararına karşı kanun yollarına başvurulduğunda, patent sahibi tarafından zorunlu lisans uygulamasının durdurulması için sunulan deliller mahkemece yeterli görülürse, buluşun kullanımı, lisansa ilişkin kararın kesinleşmesine kadar ertelenir.
(6) Patent sahibinin, önceki bir bitki çeşidine ait ıslahçı hakkına tecavüz etmeden patent hakkını kullanamaması durumu zorunlu lisansa konu olabilir. Bu durumda, 5042 sayılı Kanun hükümleri uygulanır.
(7) Birinci fıkranın (d) bendine göre lisans verilmesi durumunda patent sahibi, korunan bitki çeşidinin kullanımı için kendisine; altıncı fıkraya göre lisans verilmesi durumunda da yeni bitki çeşidine ait ıslahçı hakkı sahibi, korunan buluşun kullanımı için kendisine makul şartlarda karşılıklı lisans verilmesini talep edebilir.
(8) Birinci fıkranın (d) bendi ile altıncı fıkrada belirtilen lisanslar için talep sahibi;
a) Patent sahibine veya yeni bitki çeşidine ait ıslahçı hakkı sahibine sözleşmeye dayalı bir lisans elde etmek için başvurduğunu ancak sonuç alamadığını,
b) Korunan bitki çeşidiyle veya patentle korunan buluşla kıyaslandığında, sonraki buluşun veya bitki çeşidinin, büyük ölçüde ekonomik yarar sağlayan önemli bir teknik ilerleme gösterdiğini, ispat ederek zorunlu lisans verilmesini mahkemeden talep edebilir.
(9) Birinci fıkranın (ç) bendi hükmü saklı kalmak kaydıyla zorunlu lisans, esas olarak yurtiçi pazara arz için verilir.

Sınai Mülkiyet Kanunu’nda Zorunlu Lisans

Sınai Mülkiyet Kanunu’nun 129. maddesi, patent sahibinin rızası olmadan verilen zorunlu lisansı düzenlemektedir. Bu maddeye göre, zorunlu lisans, aşağıda belirtilen şartlardan en az birinin bulunması hâlinde verilebilir:

Patent konusu buluşun kullanılmaması: Patent sahibinin, patent konusu buluşu, patent süresi boyunca kullanmaması durumunda, üçüncü kişilere zorunlu lisans verilebilir. Bu durum, patent sahibinin buluştan elde ettiği faydayı azalttığı için, kamu yararına aykırıdır.
Patent konularının bağımlılığı: İki veya daha fazla patentin, birbirinin varlığını veya kullanılmasını zorunlu kılması durumunda, bağımlı patentlerden birinin sahibine, diğer patent sahibine karşı zorunlu lisans verilebilir. Bu durum, buluşların birlikte kullanılmasını ve teknolojik ilerlemenin sağlanmasını sağlamak için gereklidir.
Kamu yararının bulunması: Patent konusu buluşun, kamu yararına uygun olması durumunda, üçüncü kişilere zorunlu lisans verilebilir. Bu durum, patent sahibinin buluştan elde ettiği faydadan daha büyük bir kamu yararının söz konusu olduğu durumlarda uygulanabilir.
Eczacılık ürünlerinin ihracatı: Ticaretle Bağlantılı Fikri Mülkiyet Hakları Anlaşmasını Değiştiren Protokolde belirtilen şartların sağlanması hâlinde, başka ülkelerdeki kamu sağlığı sorunları sebebiyle eczacılık ürünlerinin ihracatı için üçüncü kişilere zorunlu lisans verilebilir. Bu durum, kamu sağlığının korunmasını sağlamak için gereklidir.
Yeni bitki çeşidi geliştirilememesi: Islahçının, önceki bir patente tecavüz etmeden yeni bir bitki çeşidi geliştirememesi durumunda, üçüncü kişilere zorunlu lisans verilebilir. Bu durum, bitki ıslahının teşvik edilmesini sağlamak için gereklidir.
Rekabetin engellenmesi: Patent sahibinin, patent kullanılırken rekabeti engelleyici, bozucu veya kısıtlayıcı faaliyetlerde bulunması durumunda, üçüncü kişilere zorunlu lisans verilebilir. Bu durum, rekabetin korunmasını sağlamak için gereklidir.

Zorunlu lisans talebi, mahkemeden veya Rekabet Kurumundan yapılabilir. Zorunlu lisans talep edenin, patent sahibinden makul ticari şartlar altında sözleşmeye dayalı lisans istemesine rağmen makul bir süre içinde alamadığına dair kanıt sunması gerekir.

Zorunlu lisans kararı, lisansın kapsamı, bedeli, süresi, lisans alan tarafından gösterilen teminat, kullanıma başlama zamanı ile patentin ciddi ve etkin kullanımını sağlayan önlemleri belirtir.

Mahkeme kararına karşı kanun yollarına başvurulduğunda, patent sahibi tarafından zorunlu lisans uygulamasının durdurulması için sunulan deliller mahkemece yeterli görülürse, buluşun kullanımı, lisansa ilişkin kararın kesinleşmesine kadar ertelenir.

Sınai Mülkiyet Kanunu’nda zorunlu lisans düzenlenmesi, patent sisteminin dengesini korumak için gereklidir. Patent sahibinin, buluşundan elde ettiği faydayı koruması gerekirken, buluşun kamu yararına uygun kullanılması ve teknolojik ilerlemenin sağlanması da önemlidir. Zorunlu lisans, bu iki amacın dengelenmesini sağlayan önemli bir araçtır.

Zorunlu lisansın avantajları

Zorunlu lisansın, hem patent sahibi hem de üçüncü kişiler için çeşitli avantajları bulunmaktadır.

Patent sahibi için avantajlar

Patent sahibi, buluştan elde ettiği geliri artırabilir.
Buluşun yaygınlaşmasını sağlayarak, buluşun değerini artırabilir.
Rakipleri ile işbirliği yaparak, pazardaki rekabeti artırabilir.

Üçüncü kişiler için avantajlar

Üçüncü kişiler, buluşu daha uygun koşullarda kullanabilirler.
Buluşun geliştirilmesine katkıda bulunabilirler.

Zorunlu lisansın dezavantajları

Zorunlu lisansın, hem patent sahibi hem de üçüncü kişiler için bazı dezavantajları da bulunmaktadır.

Patent sahibi için dezavantajlar

Patent sahibi, buluştan elde edeceği gelirin bir kısmını üçüncü kişilerle paylaşmak zorundadır.
Buluşun kontrolünü kısmen üçüncü kişilere devretmek zorundadır.

Üçüncü kişiler için dezavantajlar

Üçüncü kişiler, buluşu kullanmak için patent sahibi ile pazarlık yapmak zorundadır.
Üçüncü kişiler, patent sahibinin verdiği lisans koşullarını kabul etmek zorundadır.

Sonuç olarak, zorunlu lisans, patent sisteminin dengesini korumak için gerekli olan önemli bir araçtır. Ancak, zorunlu lisansın uygulanmasında, hem patent sahibinin hem de üçüncü kişilerin hak ve menfaatlerinin korunmasına dikkat edilmesi gerekmektedir.