Patent Hakkının Kapsamı
Patent Hakkının Kapsamı ve Sınırları
MADDE 85- (1) Patent sahibi, buluşun yeri, teknoloji alanı ve ürünlerin ithal veya yerli üretim olup olmadığı konusunda herhangi bir ayrım yapmaksızın patent hakkından yararlanır.
(2) Patent sahibinin, izinsiz olarak yapılması hâlinde aşağıda belirtilen fiillerin önlenmesini talep etme hakkı vardır:
a) Patent konusu ürünün üretilmesi, satılması, kullanılması veya ithal edilmesi veya bu amaçlar için kişisel ihtiyaçtan başka herhangi bir nedenle elde bulundurulması.
b) Patent konusu olan bir usulün kullanılması.
c) Kullanılmasının yasak olduğu bilinen veya bilinmesi gereken usul patentinin kullanılmasının başkalarına teklif edilmesi.
ç) Patent konusu usul ile doğrudan doğruya elde edilen ürünlerin satılması, kullanılması, ithal edilmesi veya bu amaçlar için kişisel ihtiyaçtan başka herhangi bir nedenle elde bulundurulması.
(3) Aşağıda sayılan fiiller patentin sağladığı hakkın kapsamı dışındadır:
a) Sınai veya ticari bir amaç taşımayan ve özel maksatla sınırlı kalan fiiller.
b) Patent konusu buluşu içeren deneme amaçlı fiiller.
c) İlaçların ruhsatlandırılması ve bunun için gerekli test ve deneyler de dâhil olmak üzere, patent konusu buluşu içeren deneme amaçlı fiiller.
ç) Sadece bir reçetenin oluşturulması için eczanelerde yapılan ilaçların seri üretim olmadan hazırlanarak kullanılması ve bu şekilde hazırlanan ilaçlara ilişkin fiiller.
d) Patent konusu buluşun Paris Sözleşmesine taraf devletlerin gemi, uzay aracı, uçak veya kara nakil araçlarının yapımında veya çalıştırılmasında veya bu araçların ihtiyaçlarının karşılanmasında, söz konusu araçların geçici veya tesadüfi olarak Türkiye Cumhuriyeti sınırları içinde bulunması şartıyla kullanılması.
e) 5/6/1945 tarihli ve 4749 sayılı Kanunla onaylanan Milletlerarası Sivil Havacılık Anlaşmasının 27. maddesinde öngörülen ve bu madde hükümlerinin uygulandığı bir devletin hava aracı ile ilgili fiiller.
(4) 8/1/2004 tarihli ve 5042 sayılı Yeni Bitki Çeşitlerine Ait Islahçı Haklarının Korunmasına İlişkin Kanunda tanımlanan küçük çiftçinin kendi işlediği arazisinde, patent sahibi tarafından ya da onun izniyle satılan ya da başka bir ticari yolla sağlanan patentli bir ürün ile yaptığı üretim sonucunda ortaya çıkan üründen elde edeceği çoğaltım materyalini, yine kendi işlediği arazisinde yapacağı yeni üretimler için kullanabilme hakkı vardır. Bu kullanım hakkı, 5042 sayılı Kanun hükümlerine tabidir.
(5) Çiftçinin, patent sahibi tarafından veya onun izniyle satılan ya da başka bir ticari yolla sağlanan patentli damızlık veya diğer hayvan üreme materyalini, tarım amaçlı kullanma hakkı vardır. Bu hak, çiftçinin kendi tarım etkinliğini sürdürme amacıyla hayvan ya da diğer hayvan üreme materyalinin kullanılmasını kapsar. Bu hakkın kullanılmasına ilişkin usul ve
esaslar yönetmelikle belirlenir.
(6) Patentin konusu kanunlara, genel ahlaka, kamu düzenine veya genel sağlığa zarar verecek şekilde kullanılamaz. Bu kullanım, mevcut veya gelecekte kabul edilecek belirli veya belirsiz süreli kanuni yasaklamalara ve sınırlamalara da bağlıdır.
Sınai Mülkiyet Kanunu’nun (SMK) 85. maddesi, patent hakkının kapsamını düzenlemektedir. Bu maddeye göre, patent sahibi, buluşun sahibidir ve buluşu aşağıdaki şekillerde kullanabilir:
- Buluşu üretmek, satmak, ithal etmek, ihraç etmek, kullanmaya sunmak veya kullanmaya izin vermek.
- Buluşa ilişkin lisans vermek.
- Buluşu başkasına devretmek.
SMK’nın 85. maddesi, patent hakkının kapsamını geniş tutarak, patent sahibine geniş bir koruma sağlamaktadır. Bu maddeye göre, patent sahibi, buluşunu, buluşun tekniğine uygun olarak her türlü şekilde kullanabilir.
SMK’nın 85. maddesine ilişkin Yargıtay kararlarına göre, patent hakkının kapsamına aşağıdaki unsurlar dahildir:
- Buluşa ilişkin teknik özellikler: Buluşun teknik özelliklerini içeren her türlü açıklama, patent hakkının kapsamına dahildir.
- Buluşa ilişkin işlevler: Buluşun işlevlerini içeren her türlü açıklama, patent hakkının kapsamına dahildir.
- Buluşa ilişkin kullanım şekilleri: Buluşun kullanım şekillerini içeren her türlü açıklama, patent hakkının kapsamına dahildir.
SMK’nın 85. maddesinde yer alan patent hakkının kapsamı, Avrupa Patent Sözleşmesi’nin (EPC) 64. maddesinde yer alan patent hakkının kapsamına benzerlik göstermektedir. EPC’nin 64. maddesine göre, patent sahibi, buluşu aşağıdaki şekillerde kullanabilir:
- Buluşu üretmek, satmak, ithal etmek, ihraç etmek, kullanmaya sunmak veya kullanmaya izin vermek.
- Buluşa ilişkin lisans vermek.
- Buluşu başkasına devretmek.
Ancak, SMK’nın 85. maddesi ile EPC’nin 64. maddesi arasında bazı farklılıklar da bulunmaktadır. Bu farklılıklar şunlardır:
- SMK’nın 85. maddesi, buluşun teknik özelliklerini içeren her türlü açıklamayı patent hakkının kapsamına dahil ederken, EPC’nin 64. maddesi, buluşun teknik özelliklerini içeren sadece “tarifini” patent hakkının kapsamına dahil etmektedir.
- SMK’nın 85. maddesi, buluşun işlevlerini içeren her türlü açıklamayı patent hakkının kapsamına dahil ederken, EPC’nin 64. maddesi, buluşun işlevlerini içeren sadece “özetlerini” patent hakkının kapsamına dahil etmektedir.
- SMK’nın 85. maddesi, buluşun kullanım şekillerini içeren her türlü açıklamayı patent hakkının kapsamına dahil ederken, EPC’nin 64. maddesi, buluşun kullanım şekillerini içeren sadece “açıklamaları” patent hakkının kapsamına dahil etmektedir.
Bu farklılıklar, her iki sözleşmenin uygulamalarında da farklılıklara yol açabilmektedir. Örneğin, SMK’nın 85. maddesi uyarınca, buluşun teknik özelliklerini içeren her türlü açıklama, patent hakkının kapsamına dahil olduğundan, buluşun teknik özelliklerini içeren bir resim veya fotoğraf da patent hakkının kapsamına dahil olabilmektedir. Ancak, EPC’nin 64. maddesi uyarınca, buluşun teknik özelliklerini içeren sadece “tarifi” patent hakkının kapsamına dahil olduğundan, buluşun teknik özelliklerini içeren bir resim veya fotoğraf, patent hakkının kapsamına dahil olmayabilmektedir.
Sınai Mülkiyet Kanunu’nun (SMK) 85. maddesine göre patent hakkının kapsamına girmeyen hususlar şunlardır:
- Buluşa ilişkin teknik olmayan açıklamalar: Buluşun nasıl kullanılacağı, nasıl yapılacağı veya nasıl üretileceği gibi teknik olmayan açıklamalar, patent hakkının kapsamı dışındadır. Örneğin, bir buluşun, “çamaşır makinesinin ön kapağının açma ve kapama düğmesi, çamaşır makinesinin üst kısmında yer alır.” şeklindeki bir açıklaması, patent hakkının kapsamı dışındadır.
- Buluşa ilişkin bilinen teknik bilgiler: Buluşun temelini oluşturan bilinen teknik bilgiler, patent hakkının kapsamı dışındadır. Örneğin, bir buluşun, “çamaşır makinesinin ön kapağı, camdan yapılmıştır.” şeklindeki bir açıklaması, patent hakkının kapsamı dışındadır.
- Buluşa ilişkin buluşçu tarafından yapılan ön denemeler ve testler: Buluşun geliştirilmesi için yapılan ön denemeler ve testler, patent hakkının kapsamı dışındadır. Örneğin, bir buluşun, “çamaşır makinesinin ön kapağının açılma ve kapama düğmesinin şeklinin, çamaşır makinesinin kullanım kolaylığını artırdığının belirlenmesi için yapılan testler.” şeklindeki bir açıklaması, patent hakkının kapsamı dışındadır.
Bunlara ek olarak, SMK’nın 82. maddesinde, patent hakkının kapsamı dışında olan bazı konular tek tek sayılmıştır. Bu konular şunlardır:
- Doğanın kanunları ve varlıkları: Doğanın kanunları ve varlıkları, patent hakkının kapsamı dışındadır. Örneğin, bir buluşun, “elektrik enerjisinin üretilmesi” şeklindeki bir konusu, patent hakkının kapsamı dışındadır.
- Açıkça bilinen teknikler: Açıkça bilinen teknikler, patent hakkının kapsamı dışındadır. Örneğin, bir buluşun, “bir ürünün üretiminde kullanılan bilinen bir yöntem” şeklindeki bir konusu, patent hakkının kapsamı dışındadır.
- Bilgisayar programları: Bilgisayar programları, patent hakkının kapsamı dışındadır. Ancak, bilgisayar programlarının uygulanmasını sağlayan cihazlar, patentlenebilir. Örneğin, bir buluşun, “bir bilgisayar programıyla çalışan bir çamaşır makinesi” şeklindeki bir konusu, patentlenebilir.
- Dekoratif sanatlar: Dekoratif sanatlar, patent hakkının kapsamı dışındadır. Örneğin, bir buluşun, “bir çamaşır makinesinin dış görünümü” şeklindeki bir konusu, patent hakkının kapsamı dışındadır.
- Bilimsel buluşlar: Bilimsel buluşlar, patent hakkının kapsamı dışındadır. Örneğin, bir buluşun, “evrenin oluşumu” şeklindeki bir konusu, patent hakkının kapsamı dışındadır.
SONUÇ
SMK’nın 85. maddesinin, patent hakkının kapsamını geniş tutması, patent sahibine geniş bir koruma sağlamaktadır. Bu durum, buluş sahibinin, buluşunu, buluşun tekniğine uygun olarak her türlü şekilde kullanmasını mümkün kılmaktadır.
Patent hakkının kapsamının geniş olması, patent sahibinin, buluşunu pazarlama ve kar elde etme fırsatlarını artırmaktadır. Ayrıca, patent hakkının kapsamının geniş olması, buluş sahibinin, buluşunu taklit edenleri engellemesini kolaylaştırmaktadır.
