Yoksun kalınan kazancın belirlenmesinde kullanılan “lisans örneksemesi” olarak isimlendirilen yöntemin uygulamasında emsal araştırması yapılması ve objektif bir lisans bedelinin belirlenmesi gerekmektedir.
Bu uygulamada, markanın tanınmışlığı önem kazanmaktadır. Çünkü marka ne kadar tanınmış olursa, belirlenecek olan lisans bedeli de o ölçüde yüksek olacak ve dolayısıyla ödenecek tazminat miktarı da o oranda artacaktır.
Ayrıca, ödenmesi gereken lisans bedeli hesaplanırken, somut olayın özelliklerine göre bedel tayin edilmeli ve lisansın münhasır olup olmaması, lisans sayısı gibi etkenler de hesaba katılmalıdır.(SMK md. 151/3)
Lisans bedeli belirlenmesindeki dikkate alınması gereken hususlardan birisi davalının dava tarihine kadar olan yıllık cirosudur. Söz konusu husus aşağıda verilen Yargıtay kararlarında da belirtilmiştir.
Yargıtay Kararı – 11. HD., E. 2011/8982 K. 2013/12375 T. 13.6.2013
Dava, tescilli markaya ve tasarıma yapılan tecavüz ile haksız rekabetin tespiti ve önlenmesi
ğranılan maddi ve manevi zararın tazmini ile fer’i istemlere ilişkindir. Davacı maddi tazminat istemini 556 sayılı KHK’nin 66/c maddesine dayandırmış, buna göre, davalının marka ve tasarımı
bir lisans anlaşması ile hukuka uygun şekilde kullanması halinde ödemesi gereken lisans bedeline
göre maddi tazminatın belirlenmesini istemiştir. Bu konuda emsal bir lisans anlaşması
sunulamamıştır. Lisans bedelinin tespiti için bu durumda somut olayın özellikleri ve şartları
dikkate alınacaktır. Mahkemece, bilirkişi kurulunun davacı şirketin davaya konu ihlale uğrayan
çamaşır suyu ürününe yönelik elde ettiği cirosu esas alınarak, bu ciroya %4 olarak takdir edilen
oranın uygulanması suretiyle hesaplanan 39.948,89 TL’nin lisans bedeli olarak kabulü ile maddi
tazminat karşılığı olarak hüküm altına alınmıştır. Lisans bedeli hesaplanırken sadece davacının
ihlalin yapıldığı yıldaki cirosu göz önüne alınmış, buna göre davalının ödemesi gereken lisans
bedeli belirlenmiştir. Davacının cirosu esas alınarak belirlenen lisans bedelinin 39.948,89 TL
olmasına karşın, davalının ihlale konu yılda ihlal ettiği ürüne yönelik cirosu 1.081,69 TL’dir. Bu
durumda lisans bedeli hesaplanırken sadece marka hakkı sahibinin cirosu, elde ettiği kazancın
değil, davalının cirosu, üretim ve satış kapasitesi, satabileceği ürün miktarı da nazara alınarak
davalının ticari iş ve işlem hacmine uygun bir bedelin belirlenmesi gerekmektedir. Bu itibarla,
somut olayın özelliklerine, davalının cirosuna, üretim ve satış kapasitesine, elde ettiği gelire göre
ödemesi gerekli, hakkaniyete ve menfaatler dengesine uygun, makul bir miktarın lisans bedeli
olarak tespiti ile hüküm altına alınması gerekirken, davalının bu konuda ileri sürdüğü itirazlar
nazara alınmadan yazılı şekilde davacı cirosu esas alınarak hesaplanan ve somut olayın
özelliklerine uygun bulunmayan miktarın lisans bedeli olarak tespiti ile bu miktar maddi
tazminatın davalıdan tahsiline karar verilmesi doğru görülmemiş, kararın bu yönden davalı
yararına bozulması gerekmiştir.
Yargıtay Kararı – 11. HD., E. 2010/14829 K. 2012/6085 T. 16.04.2012
Mahkemece, davacının talebi doğrultusunda 556 sayılı KHK’nin 66/1-c maddesi uyarınca
lisans bedeli belirlenirken, davacı cirosuna göre yapılan belirleme doğru olmamıştır.
Esasen, 556 sayılı KHK’nin 66/1-c maddesi uyarınca lisans bedeli istenildiğinde, markanın bir
lisans anlaşması varmış gibi hukuka uygun şekilde kullanılması halinde ödenmesi gereken lisans
bedeli dikkate alınmalıdır. Bu noktada, bir emsal araştırması yapılması ve objektif bir lisans bedelinin belirlenmesi amaçlanmalıdır. Dosyada başkaca emsal lisans sözleşmeleri bulunmadığına göre, taraflar arasında önceki tarihlerde yürürlükte olan franchise sözleşmesindeki lisans bedeline ilişkin hüküm de dikkate alınarak, davalının uyuşmazlık konusu dönemlere ilişkin defter ve belgeleri incelenmek suretiyle bu yıllardaki cirosu itibarıyla hakkaniyete uygun bir lisans bedeline hükmedilmesi gerekirken yazılı şekilde ve davacı defterlerine dayalı hüküm tesisi doğru olmamış, kararın davalı yararına bozulması gerekmiştir.
Yargıtay Kararı – 11. HD., E. 2013/6117 K. 2013/21847 T. 2.12.2013
Lisans bedeli hesaplanırken sadece davacının ihlalin yapıldığı yıldaki cirosu göz önüne alınmış,
buna göre davalının ödemesi gereken lisans bedeli belirlenmiştir. Lisans bedeli hesaplanırken
sadece marka hakkı sahibinin cirosu, elde ettiği kazancın değil, davalının cirosu, üretim ve satış
kapasitesi, satabileceği ürün miktarı da nazara alınarak davalının ticari iş ve işlem hacmine uygun
bir bedelin belirlenmesi gerekmektedir. Bu itibarla, somut olayın özelliklerine, davalının
cirosuna, üretim ve satış kapasitesine, elde ettiği gelire göre ödemesi gerekli, hakkaniyete ve
menfaatler dengesine uygun, makul bir miktarın lisans bedeli olarak tespiti ile hüküm altına alınması gerekirken eksik incelemeye dayalı bilirkişi raporları dayanak alınarak yazılı şekilde
karar verilmesi doğru görülmemiş, kararın bu yönden taraflar yararına bozulması gerekmiştir.
Lisans bedelinin belirlenmesinde dikkate alınacak diğer bir husus hak bedeli oranının (royalty rate) belirlenmesidir. Bu oran sektörlere göre değişiklik göstermektedir.
Lisans bedeli oranın belirlenmesinde hak bedeli oranı ve marka gücü endeksinin birlikte değerlendirilmesi gereklidir. Marka gücü endeksinin belirlenmesinde “Marka pazarında fiyat belirlemede lider mi?”, “Markaya sadakat bulunmakta mıdır?”, “Marka istikrarlı bir pazar payına sahip midir?”, “Markanın uluslararası kabullenilme düzeyi nedir?”, “Markaya firma tarafından aktif olarak tutundurma çalışması ve destek yapılmakta mıdır?”, “Marka telif haklarıyla yeterince korunmakta mıdır?” “Markanın işlem gördüğü pazar istikrarlı mıdır?” ve “Markanın uzun dönemli geleceği nasıldır?” gibi kriterler dikkate alınmalıdır.
Marka gücü hesaplanırken yedi kritere göre derecelendirme yapılabilmektedir. Marka gücü
100 puan üstünden hesaplanmakta ve sırasıyla pazar %25’lik, istikrar %15’lik, liderlik %10’lik,
pazarlama desteği %25’lik, trend %10’luk, coğrafi yayılım %10’luk, korunma %10’luk etkiye
sahiptir. Derecelendirmede 0-25 arası zayıf, 25-75 arası orta, 75-100 arası güçlü markaları ifade
etmektedir. Marka gücü endeksinin belirlenmesinde uzmanlara aşağıdaki tabloda verilen sorular
sorulmaktadır.
Marka Lisans Bedeline Göre Tazminat 5769
SMK Uyarınca Marka Lisans Sözleşmeleri
Marka İhlali Marka Tecavüzü 220
https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1278758
